Ný saga - 01.01.2001, Síða 73

Fjötrar þjóðernishyggjunnar og draumurinn um upprisu Títós
herlögum í héraðinu og helltu þannig olíu á
eldinn.11 Þessir atburðir áttu eftir að draga
dilk á eftir sér og má segja að þeir hafi verið
fyrsta vísbendingin um að ekki væri allt í sóm-
anum í sæluríki Títós. í augum Albana voru
harkaleg viðbrögð stjórnarinnar í Belgrad
eindregin vísbending um að þeir yrðu alltaf
beittir misrétti í Júgóslavíu hvað sem liði
fögrum fyrirheitum.12
Serbum í Kosovo þótti á hinn bóginn einnig
að sér þrengt. Mjög hafði dregið úr pólitísk-
um forréttindum þeirra eftir umbætur Títós
1974 og á sama tíma hafði Albönum fjölgað
ört. Árið 1981 var svo komið að Serbar töldu
ekki nema 14,9% íbúa Kosovo en höfðu ver-
ið 27,5% árið 1948. Þetta hlutfall var komið
niður í 10,9% árið 1991. Þeir sem kusu að fara
hvergi - átlu kannski ekki að neinu að hverfa
- báru kvíðboga í brjósti sér fyrir framtíðinni.
Tröllasögur um grimmd albanska meirihlut-
ans flugu fjöllunum hærra en við slíkar að-
stæður var serbnesk þjóðerniskennd líkleg til
að vaxa og dafna.13
Það var við þessar aðstæður sem Slobodan
Milosevic, sem fram að því hafði þótt ólíkleg-
ur til pólitískra stórræða, skaust upp á
stjörnuhimininn í stjórnmálum Júgóslavíu.
Hann gerði málstað Kosovo-Serba að sínum,
færði þeim þau skilaboð í stuttri ræðu sem
hann hélt 24. apríl 1987 í Kosovo Polje að
framvegis ætti engunr að líðast að beita þá
misrétti. Án Kosovo væri engin Serbía, engin
Júgóslavía, og Serbar hvarvetna ættu að sam-
einast og snúast til varnar gegn andstæðingn-
um, hvar svo sem hann væri að finna.14
Ræða sem Milosevic l'lutti í Kosovo Polje
tveimur árum síðar þegar þess var minnst að
sex hundruð ár voru liðin frá orrustunni við
Tyrki markaði ekki síður þáttaskil í sögu
gömlu Júgóslavíu. Hlýddu enda fleiri en
Serbar á orð Milosevics. Hvirfilvindar þjóð-
ernishyggjunnar blésu nú um alla Júgóslavíu
og æ algengara varð að meðlimir forsætis-
nefndar Júgóslavíu færu í hár sanran á fund-
um hennar. Blöskraði rnönnum einkunr það
sem þeir töldu vera pólitískan yfirgang Serba.
Leið ekki á löngu uns Slóvenar og Króatar
fóru að hugsa sér til hreyfings.15
Milosevic hafði afnumið sjálfsljórnarrétt-
indi Kosovo eftir að hann varð forseti Serbíu
1989. í kjölfarið fylgdu pólitískar hreinsanir í
valdakerfi héraðsins, fjölmiðlum, mennta-
stofnunum og lögreglunni. Bækur og tímarit á
albönsku voru fjarlægð úr ríkisreknum bóka-
söfnum, ný námsskrá tekin í gagnið sem
heimilaði aðeins kennslu á serbnesku. Komið
var fyrir vopnuðum hermönnum í anddyri
skólanna til að varna þeim inngöngu sem
mótfallnir voru þessari nýju námsskrá. Engan
þarf að undra að þessar breytingar gerðu út
um veikar vonir um friðsamlega sambúð Al-
bana og Serba.16
Kosovo-Albanar áttu hins vegar ekki
þann valkost að hefja vopnaða þjóðfrelsisbar-
áttu líkt og nágrannaþjóðirnar. Það var að
minnsta kosti mat leiðtoga þeirra, Ibrahims
Rugova, senr taldi ljóst að Albanir hefðu ekki
burði til að standa upp í hárinu á Serbum.
Mat hann stöðuna þannig að Serbar væru lík-
legir til að beita sérstaklega grimmdarlegum
aðferðum til að berja niður uppreisn í
Kosovo. Ekkert vit væri í því að gefa þeim til-
efni til þess.
„Við erum á þeirri skoðun að það sé betra
að hafast ekkert að og halda þannig lífi l'rern-
ur en láta brytja okkur í spað,“ ritaði Rugova
um það leyti sem stríð var að skella á í Bosn-
íu 1992.17 Réttara væri aö bíða átekta og
treysta á að málefni Kosovo yrðu tekin á
dagskrá þegar sest yrði við samningaborð-
ið. Taldi Rugova sig hafa ástæðu til að ætla
Mynd 6.
Þegar keyrt er um
þjóðveginn sem
liggur frá Pristina
að landamærum
Makedóníu er enn
hægt að sjá minjar
um eyðilegginguna
frá stríðinu 1999.
Albanir hafa verið
duglegir við að
hefna sin á
Serbum eftir að
þeir sneru til baka.
I sumum tiifellum
hafa öll hús í
þorpum þar sem
Serbar bjuggu
verið eyðilögð.