Ný saga - 01.01.2001, Síða 74

Davíð Logi Sigurðsson
að Vesturveldin myndu skakka leikinn ef
Milosevic gengi of langt í Kosovo.18
Rugova boðaði í staðinn eins konar „borg-
aralega óhlýðni“ (civil disobedience). Komið
var á fót stofnunum og skólum sem störfuðu
samhliða en utan við hið formlega stjórnvald
Serba. Lýst var yfir stofnun lýðveldis í
Kosovo og Rugova var dubbaður upp í emb-
ætti forseta. Kosovo-Albanar fylktu sér á bak
við þessa stefnu á meðan barist var til síðasta
blóðdropa í Bosníu.19
Mynd 7.
í Pristina er enn
margt sem minnir
á loftárásir NATO.
Á myndinni má
sjá það sem eftir
er af höfuðstöðv-
um serbneskra
yfirvalda í miðbæ
borgarinnar en
byggingin varð
fyrir flugskeyta-
árás 1999.
Lærðu sína lexíu
Kosovo „gleymdist" hins vegar þegar sarnið
var um frið í Bosníu haustið 1995 með
Dayton-samningunum svokölluðu.
Richard Holbrooke, sem stýrði friðarvið-
ræðunum sem fóru fram í Ohio í Bandaríkj-
unum, hefur lýst aðdraganda samninganna í
bókinni To End ci War. Þar segir hann frá því
hvar þeir Milosevic fengu sér göngu um her-
flugvöllinn, þar sem samningaviðræðurnar
fóru fram. Um eitt hundrað Bandaríkjamenn
af albönskum uppruna voru mættir með
kröfuspjöld til að minna á málstað Kosovo og
segist Holbrooke hafa stungið upp á því við
Milosevic að þeir ættu spjall við hópinn.
Þessu hafnaði Milosevic og sagði byrstur að
þetta fólk væri augljóslega á mála hjá fjand-
mönnum Serba. Að málefni Kosovo væru
innanríkismál Serba og að þeir myndu taka á
því einir og óstuddir. Holbrooke lætur þau
ummæli falla að hann hafi átt erfitl með að
fallast á þessi orð.20
Nú er það svo að samningamenn í Dayton
áttu sannarlega fullt í fangi með það eitt að
stöðva blóðbaðið í Bosníu. Engu að síður
vekur nokkra athygli að svo er ekki að sjá al'
bók Holbrookes að Kosovo hafi komið aftur
til tals við samningaborðið í Dayton. Vissu
menn þó vel að Kosovo var pólitísk púður-
tunna auk þess sem upphaf átakanna í
Júgóslavíu mátti jú rekja til atburða sem áttu
sér þar stað á níunda áratugnum, eins og hér
hefur verið rakið að framan.21
Samningarnir voru Kosovo-Albönum enda
mikið áfall. Stoðunum var kippt undan stefnu
Rugovas og sú trú hans að Vesturveldin
myndu á endanum „verðlauna“ Kosovo-Al-
bana fyrir „góða hegðun“ var afhjúpuð sem
helber misskilningur. Þvert á móti sátu þeir
eftir í rústum Júgóslavíu og máttu fylgjast
með því hvar Milosevic tók við þökkum leið-
toga Vesturveldanna fyrir þátt sinn í því að
binda endi á Bosníustríðið.22
Yngri menn sem höfðu fallist á að bíða
átekta töldu það nú hafa sannast að einungis
með vopnaskaki tækist Albönum í Kosovo að
ná fram sjálfstæði, rödd friðarsinna væri
hjáróma og veik á taflborði stórveldanna.
Þessum öflum varð ekki lengur haldið í skefj-
um og áform um vopnaða sjálfstæðisbaráttu
voru nú rædd fyrir opnum tjöldum meðal út-
lægra Albana í Sviss, Þýskalandi, Albaníu og
víðar.23 Þess þurfti heldur ekki lengi að bíða
að látið væri til skarar skríða - aðeins fimm
mánuðum eftir undirskrift Dayton-samning-
anna lágu fimm Serbar í valnum, fyrstu fórn-
arlömb UCK.24
Skæruhernaður UCK gegn serbneskum ör-
yggissveitum í Kosovo fór stigvaxandi á árun-
um 1996-98. Fjármálahrunið í Albaníu 1997
skipti sköpum en því fylgdi almennt stjórn-
leysi í landinu sem þýddi að auðvelt var að
nálgast vopn er áður tilheyrðu albanska
stjórnarhernuni. Frá Albaníu báru liðsmenn
UCK þau yfir fjöllin blá til Kosovo.
Serbnesk yfirvöld fyrirskipuðu fyrir sitt
leyti sífellt harkalegri aðgerðir til að stemma
stigu við mótspyrnunni í Kosovo. Virtist þar
enginn greinarmunur gerður á óbreyttum