Ný saga - 01.01.2001, Síða 78

Fjötrar þjóðernishyggjunnar og draumurinn um upprisu Títós
Tilvísanir
1 Menn hafa einnig haft áhyggjur af áhrifum átaka í gömlu
Júgóslavíu á nágrannalöndin Albaníu, Búlgaríu, Rúmen-
íu. Sjá t.d. Michael Ignatieff, Virtual Wur. Kosovo and
Beyond (London, 2000), bls. 65-66.
2 Samtal við Nehat Pljakic, 17. maí 2001.
3 Laura Silber og Allan Little, Tlie Death of Yugoslavia
(London, endurskoðuð útgáfa, 1996), bls. 29.
4 Par er annars vegar um að ræða Roma, þ.e. sígauna sem
tala rómani, lungu forfeðra sinna, og hins vegar Asltkali,
en það eru þeir sígaunar í Kosovo kallaðir sem fyrir
nokkrum kynslóðum tileinkuðu sér albönskuna sem
móðurmál. Ymis önnur þjóðarbrot er að finna í Kosovo,
svo sem Gorani, þ.e. múslimi sem eru alls óskyldir Alb-
önum. Einnig l'ólk af tyrknesku bergi brotið.
5 Samtal við Nehat Pljakic, 17. maí 2001.
6 Hashim Thaci, „Kosova", í Kosovo. Contending Voices
on Balkan Interventions. Ritstjóri William Joseph
Buckley (Michigan, 2000), bls. 189.
7 Mirko Tepavac, „Tito: 1945-1980“, í Burn This House.
Tlte Making and Unmaking of Yugoslavia. Rilstjóri
Jasminka Udovicki og James Ridgeway (London, aukin
og endurbætt útgáfa, 2000), bls. 77.
8 Warren Zimmermann, Origins of a Catastrophe. Yugo-
slavia and its Destroyers (New York, aukin og endurbætt
útgáfa, 1999), bls. 116-22. Sjá líka Misha Glenny, The
Balkans 1804-1999. Nationalism, War and the Great
Fowers (London, 1999), bls. 629-30. - Fall of Yugoslavia.
Tlte Third Balkan War, eftir sama höfund (London, 3.
útgáfa 1996).
9 Tim Judah, Tlte Serbs. History, Myth atul the Destruction
of Yugoslavia, (London, 2. útgáfa 2000), bls. 153, 163-64.
10 Albanar tala aldrei um annað en Kosova. Meðal Serba
heitir héraðið hins vegar Kosovo og Metohija.
11 Óljóst er hversu margir féllu í þessum átökum en fjöldi
látinna gæti hafa numið hundruðum. Sjá Tim Judah,
Kosovo. Warand Revenge (London, 2000), bls. 40. Um ástand-
ið í Kosovo sjá líka bók Judahs, The Serbs, bls. 149-53.
12 Einkum má sjá að ný kynslóð tók að líta svo á að eina lausn-
in fyrir Albani væri sú að sækja sjálfstæði með öllum til-
tækum ráðum, sbr. t.d. Bardh Hamzaj, A Narrative about
War and Freedom. Dialogue with the Commander Ramush
Haradinaj. Ensk þýðing eftir Engjéllushé Morina (Prist-
ina, 2000), bls. 14. Haradinaj (f. 1968) var einn af foringj-
um Frelsishers Kosovo (UCK) í átökunum 1998-99. Síð-
ar stofnaði hann stjórnmálaflokk, AAK, sem náði ágæt-
um árangri í sveitarstjórnarkosningum haustið 2000.
13 Tim Judah, Kosovo. War and Revenge, bls. 42^17. Raun-
ar eru ár og dagar síðan Serbar hættu að vera í mcirihluta
íbúa í Kosovo, Albanar hafa verið þar fjölmennari frá því
seint á 17. öld.
14 Laura Silber og Allan Little, The Death of Yugoslavia,
bls. 37-38. Ekki má þó einblína á mátt einstaklingsins,
undir niðri hafði kraumað um hríð og árið áður (1986)
hafði birst yfirlýsing (memorandum) nokkurra mennta-
manna þar sem Serbar voru sagöir sæta ofsóknum í
Kosovo. Tónn yfirlýsingarinnar var hysterískur og til þess
fallinn að æsa upp reiði meðal Serba. Sjá Tim Judah, The
Serbs, bls. 158.
15 Slóvenar sluppu vel, háðu stutt stríð við sambandshcr
Júgóslavíu 1991. Makedónar náðu fram sjálfstæði án telj-
andi vandkvæða en Króatar fengu sitt sjálfstæði á liinn
bóginn ekki þrautalaust. Verst var þó hlutskipli Bosníu-
búa. Er talið að um tvö hundruð þúsund manns hafi fall-
ið í Bosníuslríðinu 1992-95.
16 Tim Judah, Kosovo. War and Revenge, bls. 62-63.
Jasminka Udovicki, „Kosovo", í Burn Tliis House. The
Making and Unmaking of Yugoslavia, bls. 323.
17 Tim Judah, Kosovo. War and Revenge, bls. 61.
18 Bandarísk stjórnvöld höfðu m.a. sent Milosevic skýr skila-
boð fyrir jólin 1992 um að þau myndu ekki sitja aðgerða-
laus ef frekari fregnir bærust af mannréttindabrotum
Serba í Kosovo. Sjá Mark Danner, „Endgame in Kosovo:
Ethnic Cleansing and American Amnesia", í Kosovo.
Contending Voices on Balkan Interventions, bls. 66.
19 Tim Judah, Kosovo. War and Revenge, bls. 61-73.
20 Richard Holbrooke, To End a War (New York. endur-
skoðuð útgáfa, 1999), bls. 234.
21 Warren Zimmermann, síðasti sendiherra Bandaríkjanna í
gömlu Júgóslavíu 1989-92, lýsir því ágætlega hversu
ástandið var eldfimt í Kosovo, sjá Origins of a Cata-
strophe, bls. 78-81.
22 Tim Judah, Kosovo. War and Revenge, bls. 122-25.
23 Menn höfðu tekið að leggja á ráðin nokkru fyrr og raun-
ar var hafist handa við stofnun UCK um mitt ár 1992, sbr.
„The KLA brought NATO to Kosova: An Interview witli
Hashim Thaci“, í Kosovo. Contending Voices on Balkan
Interventions, bls. 283. Sjá líka Tim Judah, Kosovo. War
and Revenge, bls. 117.
24 Misha Glenny, Tlie Balkans, bls. 652-54.
25 Tim Judah, „A History of the Kosovo Liberation Army“,
í Kosovo. Contending Voices on Balkan Interventions, bls.
112. Sjá einnig Jasminka Udovicki, „Kosovo", bls. 330.
Alburðirnir í Prekaz og Drenica áttu rætur að rekja til
þess að Serbar hugðust ráða niðurlögum Adems nokkurs
.lasharis, sem slundað hafði árásir á Serba. Eftir að hafa
lent í bardögum við UCK í Drenica helndu serbneskar
öryggissveilir sín á hópi fólks sem þeir vildu meina að
tengdust skæruliðunum. Þann 4. mars gerðu þær síðan at-
lögu að bækistöðvum Jasharis í Prekaz og höföu fellt alls
58 manns þegar yfir lauk. Flestir voru meðlimir Jashari-
fjölskyldunnar, sumir hinir mestu fantar en jafnframt var
þar um að ræða konur, börn og gamalmenni.
26 Jasminka Udovicki, „Kosovo", bls. 330-34. Udovicki rek-
ur ágætlega þær deilur sem orðið hafa um það hvorl raun-
verulega var framið fjöldamorð í Racak eða hvort UCK
setti atburðina á svið til að tryggja sér samúð og stuðning
umheimsins. Ennfremur fjallar hún um þær ásakanir í
garð Bandaríkjamanna að þeir hafi beinlínis viljað að
friðarviðræðurnar í Rambouillet sigldu í strand (vegna
meintrar óbilgirni Serba) svo þeir fengju tækifæri til að
veita Milosevic nokkur vel út lálin vandarhögg.
27 A sama tíma og sprengjum NATO rigndi yfir Júgóslavíu
vorið 1999 eyðilögðu Serbar hús í borginni Prizren sem
kallað hefur verið fæðingarstaður albanskrar þjóðernis-
hyggju vegna fundar scm þar var haldinn 1878. Létu
menn scr ekki nægja að senda múrbrjót á staðinn heldur
var bætt unt betur og plantað trjám jtar sem húsið hafði
staðið áður. Tim Judah, War and Revenge, bls. 2.
28 Sbr. t.d. ummæli sem höfð voru eftir Halldóri Ásgrímssyni ut-
anríkisráðherra eftir leiðtogafund NATO-ríkjanna í Bruss-
el í júní 2001. Sagði hann að leiðtogarnir væru sammála
um að finna þyrfti pólitíska lausn á deilunum í Makedón-
íu og að taka þyrfti tillit lil ólíkra þjóðabrota, cn aðeins
þannig yrði unnt að halda landinu saman. „Það er hins
vegar enginn í þessu húsi tilbúinn til að styðja lausn sem
felst í fjölgun þessara ríkja. Sjálfstætt Svartfjallaland og
sjálfstætt Kosovo fékk minni hljómgrunn á þessum fundi
en oft áður og það er afleiöing af þeirri deilu sem nú geis-
ar í Makedóníu." Sjá Morgunblaöið 14. júnf 2001, bls. 35.
76