Ný saga - 01.01.2001, Blaðsíða 83

tugum og má þar benda á útgáfustarf Orða-
bókar Háskóla íslands. Og hvort sem það er
tilviljun eða merki um breyttan áhuga, þá er
allnokkuð nýnæmi að bókunum tveimur á
sviði erlendrar sögu. Önnur þeirra tilheyrir að
vísu fornritaarfinum, og má því að vissu
marki skoðasl sem hluti af eldri útgáfuhefð.
Útgáfa hinnar bókarinnar, Frakklandssögu
Sölva Helgasonar, er hins vegar nýstárlegt
framtak, en það má kannski tengja óbeint
ákveðinni nýjung sem greina má með útgáfu
sumra persónuheimildanna er komu út.
Það nýstárlega í flokki persónuheimild-
anna er annars tvennt. Fyrst er það að hvort
heldur höfundarnir eru meira eða minna
þjóðkunnir eða alls óþekkt almúgafólk, þá
var helmingur bókanna gefinn út af því að út-
gefendurnir litu á þær sem athyglisverða
heimild um innra líf viðkomandi, fremur en
ytra líf þess. Sálarlíf fólksins, upplifun eða
skynjun þeirra á huglægu og hlutlægu unr-
hverfi sínu og viðbrögð við því ásamt hug-
renningum eru í aðalhlutverki, en ekki hinir
ytri atburðir sem viðkomandi eru þátttakend-
ur í eða gerendur að. Hinn helmingur bók-
anna var aðallega gefinn út vegna hins ytri
veruleika sem persónuheimildirnar vitna
um.6 í þessari stefnubreytingu á sagnfræði-
legri notkun persónuheimilda má sjá vaxandi
vinsældir félagssögunnar á seinni árum og
þeirra hugmyndastrauma senr hafa haft áhrif
innan hennar.
Hitt sem er nýstárlegt við persónuheimild-
irnar er áherslan á líf alþýðufólks. Hún er í
góðu samræmi við áhugann á viðhorfum og
Gestir úr fortíðinni - á nýjum fötum
Tafla 2. Flokkun heiinildaútgáfna 1995-99 eftir aldri textanna
Endurútgáfur Frumútgáfur Alls
fyrir 1550 3 3
1550-1700 2 1 3
1700-1850 3 7 10
1850-1914 1 6 7
Óflokkanleg 1 1
Titlar alls 9 15 24
siðferði sem áður var getið, því að þær bækur
voru frá hendi yfirstéttarhöfunda og lær-
dómsmanna en hér koma fram viðhorf al-
þýðufólks. Þessi áhersla á alþýðu er frernur
ný af nálinni því enda þótt persónulegar
heimildir hafi verið gildur þáttur í íslenskri
bókaútgáfu á 20. öld, þá fer vart á milli mála
að tilgangur útgefenda áður fyrr var jafnan sá
að gefa út persónuheimildir merkra manna
eða persónuheimildir sem væru markverkar
fyrir þjóðarsöguna. Því var ekki verið að gefa
út persónuheimildir alþýðufólks, hvað þá ut-
angarðsfólks í einhverjum skilningi, því þær
þótlu ekki varpa neinu ljósi á þjóðarsöguna
eins og menn litu á hana lengi vel.
Að öllu samanlögðu má því segja að útgáfa
að minnsta kosti tíu bókanna, jafnvel frekar
tólf þeirra eða ívið fleiri, beri nýjum straum-
urn vitni. Samkvæmt því er þá útgáfa um
helmings bókanna framhald eldri útgáfu-
hefða. Hér er að vísu erfitt að telja nákvæm-
lega hvorum ntegin hryggjar einstakar bækur
liggja í þessu tilliti, og auk þess skortir saman-
burð við eldri tíma. Ályktunum í þessu efni
verður því að taka með nokkrunr fyrirvara, en
því verður vart í nróti mælt að nokkur endur-
nýjun virðist í gangi.
Þegar endurútgáfurnar og frumútgáfurnar
eru flokkaðar eftir tímabilum kemur í ljós að
þeim nrun meira er gefið út sem nær dregur í
tíma. Er ekki gott að segja hvort það er breyt-
ing frá því sem áður var því samanburð skort-
ir. Frá liðlega sextíu ára tímabilinu 1850-1914
komu út sjö titlar samtals (tafla 2).7 Frá næstu
150 árum þar á undan (1700-1850), en þá bar
81