Birtingur - 01.01.1957, Qupperneq 44

Þankar um leiklist.
Magnús Pálsson:
Ég var um daginn að blaða í gömlum
árgöngum að einu þekktasta leiklistartímariti,
sem gefið er út í Englandi, og sú spurning
vaknaði hjá mér, hvers konar fóður það
eiginlega væri, sem brezkir leikhúsgestir
væru fæddir á.
Ég gerði að gamni mínu lítið yfirlit yfir þau
leilmt og létta söngleiki, sem sýnd höfðu
verið í West End leikhúsunum í London
á einu ári. 50% reyndust hafa verið
óperettur, stofukómedíur og æsileikir
(thrillers). 28% voru nútímaleikrit alvarlegs
efnis af hinni venjulegu gerð. Shakespeare
átti þar 20%, Chekov 1 leikrit, Zuckmayer
eitt, Christopher Fry og T. S. Eliot sömuleiðis
eitt hvor.
Mér þótti niðurstöður þessar athyglisverðar
og vil nú íhuga þær nánar.
Það fyrsta sem vakti athygli mína var, að
allt þetta leikár hafði ekki verið sýnt eitt
einasta leikrit, sem byði nokkrar nýjungar í
leikritun eða gæti talizt nýtízkulegt að
marki. Yfirgnæfandi meirihluti var eftir
nútímahöfunda, en það er eins og þessum
mönnum detti aldrei nokkur skapaður hlutur
í hug og hafi því þótt vissast að feta í
fótspor feðra sinna, hugsa eins og þeir og
skrifa nákvæmlega eins og þeir. Umfram allt
reyna aldrei neitt nýtt.
Helmingur leikritanna var hreinir
skemmtileikir, glæpareyfarar, léttir
söngleikir og þó fyrst og fremst fjöldinn
allur af stofukómedíum. Við þekkjum þá
tegund bókmennta frá leikhúsum og
kvikmyndum. Þær eru laglegar og
áferðarfallegar, oft sprenghlægilegar og
fara snyrtilega á sviði undir góðri stjórn.
En þær eru upp til hópa gjörsamlega
innihalds- og stíllausar, og við höfum séð
þær í hundraða tali, þær storma leikhúsin í
legiónum og gefa engin grið. Við gætum
séð hverja þeirra þrisvar sinnum án þess að
taka eftir, að við hefðum séð hana áður.
Moliére og Goldoni skrifuðu gleðileiki, sem
státuðu bæði sérstæðum rit- og leikstíl, en
höfðu auk þess svo gustmikið ádeilugildi, að
þeir gátu sett heilar þjóðir á annan
endann.
28% voru leikrit alvarlegs efnis. Flest þeirra
geta að vísu talizt góð leikrit, tæknilega
gallalítil og oft athyglisverðar sálfræðilegar
stúdíur, en sálfræðileg íhygli er í miklu
dálæti meðal leikskálda í dag. Að öðru leyti
eru þau skrifuð eins og leikrit hafa verið
skrifuð í hálfa öld og bera þess merki, að
höfundarnir hafa af natni kynnt sér tækni
skáldsnillinga aldanna, allt fram til Ibsens,
en numið þar staðar. Það er líka býsna
erfitt að trúa því, en mun þó ekki f jarri lagi,
að um 20% allra leikrita, sem sýnd eru í
hinum betri leikhúsum í London, séu eftir
Shakespeare. Það er ekki að undra, þótt
ekki þrífist frumleg leikritun við slíka
ofdýrkun eins höfundar, þótt góður sé.
Því fer f jarri, að ég ætli mér að rakka niður
brezk leikhús, heldur tók ég þau aðeins
sem dæmi til að reyna að komast að
niðurstöðu um, hvar leikmenntin 1 heiminum
er á vegi stödd. Bretar eru ef til vill mesta
leikhúsþjóð veraldar. Þeir eru að vísu
flestmn þjóðum íhaldssamari og þá ekki
síður í listrænum efnum en öðrum, en þó er
32