Birtingur - 01.12.1961, Page 35

á milli lífs og dauða“, sagði Max Beck-
mann, og liann vitnar einnig í enska
skáldið William Blake er hann sagði
„Treystu á hlutina.“
Slíkur „realismi" endaði í vegleysu blæti-
dýrkunar (fetichismo), eins og þegar
Frakkinn Duchamp tók tilbúna hluti
(,,ready-made“) og setti á stall á „lista“-
sýningu.
Haftmann hefur bent á að undirtónn sur-
realismans er rómantískur, þar sem við-
leitni hans: að afmá allar andstæður, er
lirein rómantisk viðleitni. Hún birtist
reyndar í svipaðri mynd þegar í „sym-
bolismanum“, og þannig skrifar Gauguin:
„Hin grunaða dul í eðli allra hluta er
meiri en öll vissa“; og í stefnuskrá sur-
realismans segir André Breton: „Ég trúi
því að í framtíðinni muni hinar sýnilegu
andstæður milli draums og veruleika
renna saman í einhvers konar æðri raun-
veruleika: Surréalisme." En á öðrum stað:
„Verk getur aðeins kallast surrealistiskt
þegar listamaðurinn hefur lagt sig fi’am
um að ná því sviði þar sem sál og líkami
mætast, en af því sviði er meðvitundin
aðeins brot: Freud hefur sýnt að í þess-
um undirdjúpum eru allar andstæður af-
máðar.“
í stuttu máli sagt, hið undarlega (og því
miður svo oft jafnvel hið skrítna og hið
vitlausa í lélegum surrealisma) og ó-
þekkta er æðsta gildi surrealismans, og
að þeirri niðurstöðu hefur hann komizt
eftir mismunandi leiðum. f stefnuskránni
er þetta orðað þannig: „. . . Hið undarlega
er alltaf fallegt, hve óraunverulegt sem
það er, það er fallegt; þess vegna er jafn-
vel aðeins hið undarlega fallegt." // „Hið
undarlega (er) hin eina uppspretta hins
eilífa sambands milli manna.“
Hæfustu listamenn og skáld Spánverja
hafa sótt til surrealismans bæði gott og
illt: Picasso, Miró, Dalí, Alberti, Salinas,
Guillén, Aleixandre og Lorca.
Andbyltingin
Árið 1927 hófst svo andbylting gegn rót-
tæku stefnunum. „Ytri ástæðan“ til þess
var sú að 300 ár voru liðin frá dauða
Góngora (1627) og öll helztu skáld keppt-
ust við að heiðra minningu hins stór-
brotna skálds frá Cordóba. Dámaso A-
lonso, Gerardo Diego, Jorge Guillén. Al-
berti, Salinas, Lorca, m. a. tóku þátt í
minningarathöfninni og á henni bar sú
skoðun sigur af hólmi að bezti skáld-
skapurinn og bezta túlkunin yrði til af
hinum sígildu yrkisefnum og með hinu
eðlilegasta hljómfalli. Með öðrum orðum,
hér var farinn hringurinn, og menn kom-
ust að sömu niðurstöðu og J. R. Jiménez
er liann lýsti skáldskap sínum: hvorki
nýjar leiðir né lengra; linnulaus fágun
hins sama.
N e o p o p u 1 ar i s m i n n (Neopopularismo)
var fyrsta stefna til að andmæla neikvæðu
stefnunum (creacionismo, ultraísmo, da-
daísmo). Eins og nafnið gefur til kynna
sækir hún vatn sitt í uppsprettur þjóð-
sagna og -dansa, hafnar öllu óskáldlegu,
tekur upp líkingar og myndir úr máli al-
þýðunnar — ekki hinar óskáldlegu mynd-
ir spámanna nútímans — og tengir aftur
Ijóðlistina við hið bezta í J. R. Jiménez
Birtingur 33