Birtingur - 01.12.1961, Side 50

hann karlmannsvígslu af hefðarkonu úr
Reykjavík sem hefur hann hjá sér í
tjaldi um sinn og víkur honum nokkrum
bókakosti að skilnaði; ekki ónýtt viðvik
fyrir bókþyrstan pilt á kynóraskeiði. Síð-
an segir margt af kvennamálum og fæst
minnilega. Konur Kristmanns líkjast
hver annarri með undarlegum hætti, þær
minna hann á blóm, ávexti, fjallalæki og
sólaruppkomu, eru gjarna brjóstamiklar
og í góðu holdafari, sumar „meistaraverl;
sköpunarinnar“ og ein jafnvel með „un-
aðslegustu konum veraldarsögunnar“; en
allt þetta ástalíf verður furðu tómlegt og
tilbreytingarlaust til lengdar, frásögn
þess einhliða og leiðigjörn og vekur
manni geispa að lokum, en hvergi örlar í
sögunni á þeim „funa blóðsins“ sem
Kristmanni verður þó alltíðrætt um. Þess
í stað kemur stöðug endurtekning á keim-
líkum líkamslýsingum meyjanna og öll-
um í sama náttúrulausa vikublaðastíln-
um.
En meira býr undir ástamálunum en
mann grunar við fyrstu sýn: „Þótt ég
leitaði að ástarhamingju, var mig tekið
að gruna, að það, sem raunverulega fælist
í þessari óþagganlegu ósk minni, væri leit-
in að Skapara mínum, hinni upphafslausu
orsök alls,“ segir hann á einum stað, og
á öðrum stað í ólíku samhengi: „Á þeirri
stundu skynjaði ég bjarma af hinni dul-
arfullu dýrð, er felst í orðinu kona! Hún
er móðir lífsins, og aldrei verðum við svo
miklir, að við þörfnumst hennar ekki sem
drengir og menn, því að til endaloka tím-
ans mun okkur þyrsta í faðm hennar,
þyrsta í ástúð hennar, hlýju og skapandi
gleði. En þá fyrst, er við hljótum fylgd
hennar til Guðs, er hamingjubikar lífsins
fullur.“
Þessi guðsleit Kristmanns Guðmundsson-
ar, sjálfsleit hans og leit að jarðneskri
ástarhamingju er reyndar uppistaða og
meginefni „sögu skálds“. Hann getur
þess alloft að hann sé „gestur á plánet-
unni Jörð“, einn á ferð í framandi heimi
og á þess einn kost að hlíta örlögum sín-
um myrkum og torráðnum, — sem hann
hefur þó oftast einhvem spásagnaranda
um með þeirri sannfæring að frægð og
fullsæld bíði að leiðarlokum. Og jafn-
framt býr hann að ærinni ,,andlegri“
reynslu. Hann er skyggn á barnsaldri og
hefur samskipti við huldufólk. Síðar iðk-
ar hann mjög samneyti við „móður nátt-
úru“ í svokallaðri hugleiðslu sem hann
telur mikla reynslu og nákomna sér.
Hann leggur stund á dulspeki og andatrú
og segir af ýmsum „dularfullum atburð-
um“, sem hann hefur hent. Af þessum
hulduheimatoga er flest það sem hann
telur mikilsvert og dýrmætt í lífi sínu,
og sömu ættar mun margt sem hann
metur sjálfur mest í skáldsögum sínum.
En reynsla sem þessi mun raunar furðu
vandmeðfarin í frásögn, þótt sönn sé, og
fátítt að höfundum lánist að gera henni
sannfærandi skil, hvort sem þessu veldur
að höfundar þess háttar bókmennta séu
öðrum ólagnari eða reynslan sjálf þess
eðlis að verða lítt eða ekki bundin í orð.
Og svo fer Kristmanni þrátt fyrir ærna
ritreynslu. Honum fatast öll listræn tök
á efnivið sínum, frásögn hans af „and-
legri reynslu" sinni og „þroskasögu“
verður lesanda aldrei lifandi veruleiki;
þess í stað gerist sá grunur áleitinn að
48 Birtingur