Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Side 191

Ritdómar
189
orðum er fyrst skipt í sterka og veika beygingu, en síðan er sterku beygingunni
skipt í fernt; a-flokk, f-flokk, u-flokk og samhljóðaflokk. Þetta svarar til hinnar
gömlu flokkunar nema hvað ö-stofnar eru taldir til a-flokks (einnig er kk. ja- og
//a-stofnum slegið saman í einn flokk). Höf. hefur breytt flokkun sinni nokkuð
eftir ábendingum Hreins Benediktssonar (1965), og miðað við forsendur hans er
hún sjálfsagt ein sú skásta sem völ er á. Út frá sjónarmiði nútímamáls held ég þó
að best hefði verið að flokka fyrst eftir kynjum, greina síðan í sterka og veika
beygingu innan hvers kyns, og síðast í beygingarflokka innan sterku beygingarinn-
ar. Þá er engin ástæða til að greina n-stofna frá /-stofnum í nútímamáli; ending-
arnar eru hinar sömu, og þótt sérstakar hljóðbreytingar verði í a-stofnum (köttur,
fjörður, háttur) réttlætir það varla að hafa þau sérstakan flokk, fremur en t. d.
ketill sem talið er til a-stofna.
Nokkrar smávægilegar athugasemdir skulu gerðar hér við umfjöllun um nafn-
orðabeygingu. Ég held að orðin demant og smaragð (bls. 59) fái yfirleitt endingu í
nf. et.; demantur og smaragður. Orðin tónn, prjónn, barón, stúdent, Bergþór (bls.
60) og vinur (bls. 84) fá eða geta a. m. k. fengið -/ í þgf. et. í þgf. et. m. gr. er yfir-
leitt sagt pottinum, ekki pottnum (bls. 60). Höfundur er varla liöfunds í ef., vindur
varla vindar, skógur síður skógs (bls. 61). Tekið er fram (bls. 61) að ýmis karl-
mannsnöfn fái -ar í ef. í stað -s, en í samsetningum geti hvort tveggja komið til
CSigurðar, en Sigurðsson)-, þetta á þó aðeins við sum þeirra nafna sem nefnd eru;
*Þórðsson er útilokað.
Háðung og nýjung fá varla -u í þf. og þgf. et. (bls. 65-66). Byrði mun nú yfir-
leitt vera óbreytt í ef. et. (beygjast eins og lygi) í stað þess að fá -ar-endingu (bls.
67) . Matur fær -ar-ft. (ef það er notað í ft. á annað borð) en ekki -ir (bls. 68); og
salur fær yfirleitt -ar en ekki -s í ef. (bls. 68). Tugur fær nú mjög oft -s í ef. et. (bls.
68) . Á bls. 70 er sagt að leikur hafi bæði ft. leikir og leikar, þarna er þó merkingar-
munur á, og hæpið að líta á leikar sem ft. af leikur, heldur sem sérstakt orð sem
aðeins sé notað í ft. Þá er ekki rétt (bls. 70) að afurðir sé aðeins til í ft., et. afurð
heyrist oft.
Ef. fingrar held ég að sé vart notað, þótt höf. stilli því upp (bls. 74) við hlið
fingurs án athugasemda. Hins vegar er ekki nefnt ef. veturs í stað vetrar, sem þó
er algengt. Ekki er heldur minnst á að fœtur eru oft hafðir í kvk. í ft. (fæturnar).
Orðin brík og flík (bls. 77) fá yfirleitt -ur í ef. et., held ég.
Það er alltaf vafamál hvenær nota á (eða má) -n- í ef. ft. veikra kvenkynsorða.
Ég get t. d. hugsað mér að hafa það í eftirtöldum orðum, sem höf. gefur án þess
(bls. 79-80): liilla, kempa, rúða, sígaretta, fata, krafa o. e. t. v. fl. Aftur á móti
myndi ég ekki hafa það í leiga, eins og höf. gerir (bls. 80). Þá er það e. t. v. prent-
villa þar sem stendur (bls. 81) að ft. af leikandi sé [leúgjCndyr]; í slíkum orðum
verður ekki framgómun.
Um notkun greinisins er það helst að segja að -/- fellur ekki alltaf brott úr hon-
um í orðunum tré og hné, og alls ekki í hlé. Þá er hægt að setja upp einfaldar
reglur um hvenær stofnsérhljóð greinisins fellur brott (sjá Eiríkur Rögnvaldsson
1983a:73).
í lýsingarorðabeygingunni hefði mátt draga miklu betur saman aðalatriðin.