Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Blaðsíða 200

198
Ritdómar
Nokkrar athugasemdir verða gerðar hér um málfræðikaflann og fylgi ég þeirri
röð sem í bókinni er. Sérstakur listi er um sterkar sagnir, veikar sagnir með sam-
hljóði í nútíðarstofni (eintölu) og óreglulegar sagnir. Hér virðist mér gæta þess um
of að gamlar sagnmyndir séu teknar upp á kostnað yngri og algengari mynda. Gala
er yfirleitt galaði í þátíð, en þá mynd vantar, en aðeins höfð myndin gól. Af ri-
sögnum eru gefnar myndirnar gröri, röri og snöri, sem allar verða að teljast sjald-
gæfar nú, en nöri er hinsvegar sleppt. Af núa ætti að gefa myndina néri til sam-
ræmis við hinar sagnirnar, sem hafa myndirnar með -é-. Sögnin hrinda er líka til í
veikri mynd, hrinti, ekki aðeins hratt. Um ráða er sagt að í talmáli sé nútíðarstofn-
inn(!) réði f. réð, en sé talinn rangur. Myndin réði held ég að sé svo algeng í þátíð
að ástæðulaust sé að amast við henni lengur.
Fullyrðing eins og þessi um sögnina ske: „tillhör ej korrekt skriftsprák" finnst
mér óþörf og villandi. Sögn þessi hefur verið í málinu um aldaraðir, og hefði verið
nær að gera þá athugasemd, að sumir teldu hana ekki gott mál.
Sögnin snerta er í 1. pers. et. í nútíð gefin sem snert (auk snerti). Sú mynd er
áreiðanlega fágæt. Veiku beygingarinnar á svelta hefði mátt geta eins og er um
sumar aðrar slíkar sagnir, t. d. verpa.
Neðanmáls á bls. LII er sagt að myndir eins og éta um fólk sé álitnar „mindre
fina“. Þetta kann að vera, en þó eru til málsvæði á landinu þar sem þetta gildir ekki,
éta og borða eru þar samheiti.
Um nafnorðabeygingu má gera þessar athugasemdir: f gr. 40 (bls. LXIV) eru
talin kvenkynsorð sem geta haft -u í þágufalli eintölu. Þar er á meðal von, sem ég
efast um að sé til í þeirri mynd. f gr. 58 (bls. LXVIII) er sagt að fleirtölumyndirnar
gleðir og keppnir „torde vara stadda i försvinnande". Það er rétt um gleðir, en
keppnir held ég að lifi góðu lífi.
f kaflanum Kvantitet (bls. LXXXVII) er sögnin götva notuð sem dæmi. Betra
hefði verið að hafa samsetninguna uppgötva, þar sem ósamsetta sögnin er varla til
lengur. f kaflanum Elision á sömu bls. hefði mátt sýna enn nánar það brottfall sem
verður á mótum orða, t. d.: þeir kom(a) o(g) fara
farð(u) a(ð) koma!
Sigg(i) á a(ð) fara
Að síðustu eru í inngangi Töflur yfir sænska og íslenska starfsmenn ríkis og
kirkju o. fl. (bls. LXXXVIII). Skrár þessar eru í sjálfu sér góðra gjalda verðar, þó
að manni finnist fullmikið gert úr æðsta toppi þjóðfélagsins. Hámarki nær það
með því að birta lista yfir foringjagráður í sænska hernum bæði fyrir og eftir 1. júlí
1972 án þess að birt séu samsvarandi heiti á íslensku. Hefði þó mátt birta gráður
Hjálpræðishersins heldur en ekkert. Þessi listi sýnist lítið erindi eiga í bók af þessu
tagi, en hann ber vitni miklum hermennskuáhuga aðalritstjórans (ritstjóranna?).
Ymsar aðrar töflur hefðu þá eins átt rétt á sér í bókinni, t. d. um skipulag og nafn-
giftir almannasamtaka, félagslegrar þjónustu og verkalýðshreyfingar svo að eitt-
hvað sé nefnt.
Um skýringar orða er það að segja, að yfirleitt virðast þær vera vel úr garði
gerðar og skýrar, og eru samheiti gefin eftir föngum án þess þó að vera tæmandi,
sem ekki er heldur von. Alloft er skilgreint stílgildi orðs eða sagt í hvernig máli það