Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1987, Blaðsíða 56

54
Kristján Árnason
hljóð í upphafi sínu þekkist vel í nútímatungum, eins og t.a.m. þýsku —
þetta er raunar býsna algengt í íslensku líka. Ef þetta sérhljóðsaðhvarf
kemur á undan öllum atkvæðum sem byrja á sérhljóði, verður það til
þess, segir Pipping, að í samfelldum texta hefur sérhvert áhersluat-
kvæði í enda orðs samhljóð á eftir sér, þ.e. orðið sem á eftir fer byrjar
annaðhvort á venjulegu samhljóði eða þá, ef um er að ræða orð sem
samkvæmt venjubundinni greiningu byrja á sérhljóði, á raddbandalok-
hljóðinu [2], sem er upphaf slíkra atkvæða.
í samböndum eins og bú er, er það því raddbandalokhljóðið á er sem
myndar samhljóðið á eftir, en í bú var er það v-ið. Raddbandalokhljóðið
kemur hins vegar ekki fram í innstöðu, og þar af leiðandi hafa upphafs-
atkvæðin í orðum eins og gróa ekki nógu margar dvalareiningar til að
bera ris. (Það gæti virst svo sem kenning Pippings lendi í sérstökum
vandræðum með orð sem standa á undan þögn, t.a.m. í lok línu, því
slík orð fá ekkert samhljóð á eftir sér. En svo virðist sem ekki hafi
í fomum kveðskap gilt neinar takmarkanir varðandi atkvæðaþunga í
stýfðum línulokum, þ.e. þeim sem enda á áhersluatkvæði. — Svipað
lögmál um það, að atkvæðaþungi skipti ekki máli í línulok, gilti í klass-
ískum kveðskap.)
Sú atkvæðaskipting sem Pipping stingur upp á er af mörgum talin
vera óeðlileg, því eins og fram hefur komið hafa málfræðingar yfir-
leitt tilhneigingu til þess að telja að samhljóð sem standa milli tveggja
sérhjóða tilheyri seinna atkvæðinu, ef það er mögulegt.
En það er hægt að komast hjá atkvæðaskiptingu Pippings og útskýra
samt hegðun hljóðgapsorðanna búa og gróa. Við höfum séð að löng
sérhljóð eru venjulega talin hafa haft nógu mikla lengd til þess að
mynda þung atkvæði, og þessvegna hefði mátt búast við að hljóðgaps-
hljóðin, sem Pipping gerði ráð fyrir að væru löng, hefðu jafnmargar
dvalareiningar og langa sérhljóðið í láta til dæmis. Það væri því hægt
að skýra sérhegðun hljóðgapsorðanna ef tækist að færa rök að því að
sérhljóðin missi þar lengd.
Það er vel þekkt, að hljóðgap inni í orði er vandræðagripur í tungu-
málum og verður mjög gjama fyrir ýmiss konar breytingum. Tvennt
er vel þekkt úr sögu og forsögu íslenskunnar. Annars vegar hefur sam-