Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1987, Síða 169

íslenskar mállýskurannsóknir. Yfirlit
167
segja að þeir séu alltaf sammála. Það er t.d. ekki hægt að skilja orð Konráðs Gíslasonar
(1836:21-22) öðru vísi en svo að hann álíti að allir landsmenn (fyrir utan Vestfirðinga
sem segja [vd]) beri sambandið/ð fram sem [bð] en ekki [vð], en hins vegar heldur
Halldór Kr. Friðriksson því fram að [bð]-framburður sé til einhvers staðar fyrir vestan
(1859:218). Einnig eru þeir ekki alltaf sjálfum sér samkvæmir; sem dæmi má nefna orð
Finns Jónssonarum [bð, |ð]-framburð. Fyrst virðist hann telja að [bð, |ð]-framburður
sé einráður hérlendis (1905:6), svo að [vð, yðj-framburður sé ríkjandi (1908:16-17)
og loks að sambandið/ð sé oft borið fram [bð] (1909:31).
Til að orðlengja þetta ekki frekar var búin til tafla sem á að sýna hvað málfræðingar á
19. öld og í upphafi 20. aldar höfðu að segja um nokkur atriði í íslensku. Þar kemur t.d.
fram að Jónas Jónasson (1909:68-73) talar um /:v-framburð sem mállýsku, og neftiir
afbrigðin hver: hvur, hvor: hvur og spyrja : spurja. En orð hans er ekki hægt að skilja
öðruvísi en að flámæli og einhljóðaffamburður á undan ng, nk og gi séu ekki til og
jafnframt má skilja orð hans svo að framburðurinn [bð] fyrir/ð sé einráður.
Á töflunni ergetið 14ritverka eftir 11 höfunda á tímabilinu 1818-1910. Höfúndar
eru eftirtaldir:
ECR = Erasmus Christian Rask (1818)
KG = Konráð Gíslason [Konráð Gjíslason, Konrad Gislason] (1836,1846 og 1858)5
HKF = Halldór Kr. Friðriksson (1859)
VÁ = Valdimar Ásmundarson (1878)
WHC = William H. Carpenter (1881)
BMÓ = Bjöm Magnússon Ólsen (1882)
LFAW = Ludv. F.A. Wimmer (1885)
BG = Benedikt Gröndal [Benedict Gröndal] (1885)6
FJ = Finnur Jónsson (1908 og 1909)
JJ = Jónas Jónasson (1909)
MH = Marius Hægstad (1910)
Skýringar á táknum:
+ = viðkomandi höfundur talar um umrætt afbrigði eins og það sé framburður allra
landsmanna.
x = viðkomandi höfundur talar um umrætt afbrigði sem mállýsku.
- = viðkomandi höfundur talar um umrætt afbrigði eins og það sé ekki til.
() utan um tákn merkir að viðkomandi höfundurtali ekki um umrætt afbrigði beinlínis,
en samt svo að hægt sé að lesa eitthvað út úr orðum hans.
5 Það kemur að vísu hvergi fram í Fjölni 2 (1836) að Konráð hafi skrifað greinina
um stafsetningu sem hér er vitnað f.
6 Það kemur ekki fram t bæklingnum að Benedikt sé höfúndur hans, en hann er
skráður útgefandi.