Vera - 01.04.2002, Blaðsíða 17

En hver er hin breytta kynhegðun íslenskra
unglinga? Ekki hafa verið gerðar margar
kannanir né rannsóknir á kynhegðun ís-
lenskra unglinga, fyrir utan rannsókn sem
Anna I. Arnarsdóttir gerði árið 1993 (Könnun á við-
horfum ungs fólks á getnaðarvörnum og kynlífi).
Hins vegar er glöggt hægt að greina aukna umræðu
um kynlíf unglinga í fjölmiðlum að undanförnu. Til
dæmis birtist í Morgunblaðinu 10. febrúar sl. grein-
in „Ung og neyslugjörn" eftir Hildi Einarsdóttir þar
sem höfundur greinir þær breytingar sem hafa átt
sér stað í unglingamenningu á Islandi og leggur sér-
staka áherslu á breytta kynhegðun íslenskra ung-
linga og fær ýmsa fagaðila til að greina þær breyt-
ingar.
Ekki er hægt að neita því að öll umræða um
kynlíf og tilvísanir í kynlíf hefur orðið mun sýnilegri
í nútíma samfélagi. I dag virðast unglingar fá upp-
lýsingar um kynlíf og kynferðislega hegðun frá fleiri
áhrifavöidum en börn gerðu áður fyrr. Breytingarn-
ar sem átt hafa sér stað í íslenskri unglingamenn-
ingu eru þó langt frá því að vera einsdæmi því að í
öllum vestrænum ríkjum fer kynlífsfræðsla fram á
sama hátt og er ekki lengur bundin við skipulagða
fræðslu skóla eða foreldra. Eftir því sem kynlíf verð-
ur sýnilegra og umræðan „opnari", fá unglingar
meiri óbeina fræðslu í gegnum hina ýmsu fjölmiðla
og ekki síst í gegnum Internetið. Ekki eru allir sam-
mála um notagildi þessarar fræðslu og margir telja
hana fela í sér ranghugmyndir um hvað teljist vera
„eðlilegt" kynlíf.
Munnmök, endaþarmsmök, hópkynlíf
Það er mjög áhugavert að velta fyrir sér hvaða
breytingar hafa átt sér stað í kynhegðun islenskra
unglinga. í fyrrnefndri grein kemur fram að ýmis til-
raunastarfsemi sé orðin mun algengari en áður fyrr,
s.s. munnmök, endaþarmsmök, hópkynlíf og annað í
þeim dúr . Er þá talið að oft sé vilji einstaklingsins
ekki virtur í þessum efnum þar sem of mörg dæmi
eru um að fólk á öllum aldri komi á Neyðarmóttöku
Landspítalans í Fossvogi vegna slæmrar kynlifs-
reynslu.
Haustið 2001 birtist grein á action.is er nefndist
Hópkynlíf unglinga. Þar segja þrjár ungar stelpur frá
því hvað er í raun og veru að gerast í neðanjarðar-
partíum stórborgarinnar þar sem kynlíf, eiturlyf og
ósiðlegheit þrifast. í þessum partíum eru ungar
stelpur fengnar til að taka þátt í hinum ýmsu kyn-
lífsathöfnum með strákum og fá „að launum"
ókeypis eiturlyf og áfengi. Samkvæmt þessari grein
eru stúlkurnar á aldrinum 13 -16 ára en drengirnir
17 - 24 ára. Greinarhöfundurinn virtist þó áhuga-
samastur um að vita hvers vegna stelpurnar taka
þátt í þessu en ein spurning hans var: „Hvers vegna
fáið þið ykkur ekki bara kærasta?"
Meiri áhyggjur af stelpum heldur
en strákum
En hverjar eru raunverulegar áhyggjur fólks af kyn-
lífi unglinga? Er þaö tilhugsunin um í hverju ung-
Ef einstaklingur var kominn á tvítugsaldur
virtist möguleikinn á því aö hafa val ekki leng-
ur viö lýði. Hver sá sem var ennþá hrein mey
eöa hreinn sveinn eftir tvítugt var ekki talinn
meö réttu ráöi.
lingar eru að taka þátt eða eru ef til vill einhverjar
aðrar undirliggjandi áhyggjur? Að mínu mati er
nauðsynlegt að velta því fyrir sér hvernig umræðan
um kynhegðun unglinga er mótuð. í hinni ríkjandi
umræðu um kynhegðun íslenskra unglinga er meiri
áhersla lögð á hegðun ungra stelpna heldur en
stráka og hin „óheilbrigða kynhegðun" unglings-
stelpna mikið áhyggjuefni. Einu skiptin sem fólk
virðist hafa áhyggjur af kynhegðun unglingsstráka
er þegar rætt er um áhrif kláms á hugmyndir ungs
fólks um kynlíf. Kynlífshegðun þeirra er sjaldan álit-
in vera til vandræða eða „óheilbrigð" fyrir sjálfsmat
þeirra.
En hvers vegna er þetta svona? Það þarf ekki að
líta langt um öxl í íslenskri sögu til minnast um-
deilds áhyggjuefnis um kynhegðun íslenskra
kvenna. „Ástandið" fræga á hernámsárunum sýndi
vel ríkjandi hugmyndir um „óæskilega" hegðun ís-
lenskra kvenna. I bók sinni Ur fjötrum lýsir Herdís
Helgadóttir vel því viðhorfi sem var ríkjandi hér á
landi um hlutverk og stöðu íslenskra kvenna í her-
setnu landi. Miklar breytingar hafa átt sér stað hvað
varðar réttindi og stöðu kvenna á íslandi síðan þá.
Hinar ýmsu kvenréttindahreyfingar hafa séð til þess
að staða kvenna breyttist til hins betra og konur
fengu aukin réttindi. En þrátt fyrir mikla áherslu á
jafnrétti og frelsi einstaklingsins er enn grunnt á
mismunun í málefnum er varða kynlíf og kynhlut-
verk í flest öllum vestrænum rikjum. Það er því
nauðsynlegt að skilja hvaða hugmyndir þetta eru og
hvernig við lærum að hegða okkur samkvæmt gild-
um samfélagsins.
Aö missa sveindóminn / meydóminn
Frá unga aldri lærum við að stelpur og strákar eru
óneitanlega ólík og þessum muni kynjanna er við-
haldið í gegnum fjölmiðla, skóla, kirkju og samfé-
lagið i heild sinni. Börn læra fyrir tveggja ára aldur
að þau eru annað hvort stelpa, eins og mamma, eða
strákur, eins og pabbi. Upp úr því fara börn að
hegða sér samkvæmt sínu kyni og kynhlutverkin
mótast að mörgu leyti af því að fylgjast með for-
eldrum sínum. Margir femínistar hafa velt vöngum
yfir þvi hvernig börnum og unglingum er kennt að
upplifa og skilja kynlíf. í mörgum vestrænum sam-
félögum er því haldið fram að með fyrstu tíðablæð-
ingum verði stelpan að konu. Strákar á hinn bóginn
verða að manni með því að hafa kynmök í fyrsta
sinn. Það verður því mikilvægur þáttur í lífi drengja
að missa sveindóminn. En meydómurinn hefur ann-
ars konar mikilvægi og er ekki tengdur þeirri hug-
mynd að missa hann við fyrst tækifæri sem gefst.
Stelpum er kennt að tengja saman kynlíf og ást,
með áherslu á að stúlkur muni aðeins geta notið
kynlífs til fulls með stráki sem þær elska. Þessum