Vera - 01.04.2002, Blaðsíða 36

Vissir þú...
að þegar kona er búin að tilkynna yfirmanni sínum
að hún sé þunguð á að framkvæma áhættumat á
vinnustaðnum til að ganga úr skugga um að vinnan
sé í lagi fyrir konuna. Ef hún reynist ekki í lagi á
annað hvort að hagræða í starfinu eða fá konunni
önnur verkefni.
„Þetta er ekki gert því það er ekki til neinn formlegur
farvegur fyrir þetta áhættumat. Þetta ákvæði er í fæð-
ingarorlofslögunum og ekki hefur verið skilgreint hvaða
aðilar séu til þess færir að framkvæma þetta áhættu-
mat. Framkvæmdina vantar því alveg," segir Valgerður.
„Blákaldur veruleikinn er sá aö ef konur geta ekki verið
í starfinu sínu, eða það er álitamál, þá sjúkraskrifa lækn-
ar þær. Þá fá þær sjúkradagpeninga sem eru lægri en
laun. Þar af leiðandi verður fæðingarorlofiö þeirra líka
lægra því það reiknast af launum síðustu sex mánaða
fyrir fæðingarorlof. Auk þess eru þær að ganga á
sjúkradagpeningarétt sinn í stað þess aö vera í hag-
ræddri vinnu. Hins vegar þekkja konurnar sjálfar ekki
þennan rétt nógu vel enda er hann tiltölulega nýtil-
kominn. Mæðraverndin þekkir þetta ekki heldur nógu
vel, né heldur læknar. En ég tel fulla ástæðu til þess að
vekja athygli kvenna á þessum réttindum."
stytta vinnuviku, lengja fæðingarorlof í áföngum, útrýma
biðlistum leikskóla, stuðla að því að grunnskóli og vinnu-
markaður starfi í takt, skilgreina mörk og heimastað uppeld-
isábyrgðar betur og breyta viðhorfi til fjölskyldulifs þannig
að það verði sjálfsagt forgangsmál. En eru þetta raunhæf
markmið?
„Ég tel að þau ættu að vera það en þau hafa ekki verið
sett fram sem slík, þetta er eitthvað sem kemur upp í um-
ræðunni endrum og sinnum. Mér finnst það mjög merkilegt
að það skuli ekki
vera talað um
þetta vegna þess
að við vinnum
miklu lengri
vinnuviku en aðrir
og erum með
hæstu fæðingar-
tíðni hjá konum í
ESB og EFTA lönd-
unum. Ég myndi
vilja fá fram um-
ræðu um þessa
möguleika því ég
held að það séu
svo mörg rök fyrir því til dæmis að stytta vinnuvikuna. Bæði
fjölskyldurök og líka efnahagsrök því fólk fer að vinna verr
þegar vinnutíminn er orðinn of langur. Ég tek það þó fram
að samtökin Barnaheill hafa styttri vinnudag foreldra á
stefnuskrá sinni. Stjórnmálamenn taka ekki róttæka afstöðu
í þessum málum. Þeir tala um fjölskylduna á tyllidögum og
sýna aldrei neikvæða afstööu en þegar kemur að aðgerðum
eru þær afar litlar. í íslensku samfélagi er fjölskyldan talin
Mér finnst þaö mjög merkilegt
aö þaö skuli ekki vera talaö um
þetta vegna þess aö viö vinn-
um miklu lerrgri vinnuviku en
aðrir og erum meö hæstu fæö-
ingartíðni hjá konum í ESB og
EFTA löndunum. Ég myndi vilja
fá fram umræðu um þessa
möguleika því ég held aö þaö
séu svo mörg rök fyrir því til
dæmis aö stytta vinnuvikuna.
vera sjálfgefin stærð og rikjandi viðhorf að fjölskyldan sé ei-
líf sem stofnun og spjari sig sjálf. Það er auðvitað verið að
pota áfram einu og einu máli og ýmsu hefur miðað ágæt-
lega áfram en ég myndi vilja sjá miklu meira gerast. Til
dæmis vitum við alltof lítið um innviði fjölskyldunnar, okk-
ur vantar fjármagn til að gera grundvallarrannsóknir, safna
gögnutn og gera góða úttekt á ytra umhverfi fjölskyldna í
efnahagslegu tilliti og hvað þjónustu varðar. Þá vantar okk-
ur upplýsingar um hvernig fólk ver tíma sínum, hvað það er
í klemmu með o.s.frv. Slíkar upplýsingar eigum viö síðast í
könnun sem Félagsvísindastofnun gerði árið 1988 og skilaði
dágóöum upplýsingum, en síðan eru nærri 15 ár."
Valgerður segir einnig mikilvægt að lögum sé framfylgt.
„Nú kreppir að á vinnumarkaði og það heyrist í vaxandi mæli
af því að brotið sé á réttindum kvenna. Til dæmis réttinum
til þess að tillit sé tekiö í starfi til þungunar, en í staðinn sé
reynt að ýta þeim burtu af vinnustöðum. Þetta er veruleg
afturför og þarna erum við komin að þeirri fjölskylduábyrgð
sem er og verður alfarið kvenna, að ganga með börnin."
Sveitarfélögin fara af staö
Fjölskylduráð er fimm manna nefnd sem skipuð var 1998 og
starfar á vegum félagsmálaráðuneytisins á grundvelli þings-
ályktunar frá 1997 um mótun opinberrar fjölskyldustefnu
og aðgerðir til aö styrkja stöðu fjölskyldunnar. Þessi þings-
ályktun er afurð af Ári fjölskyldunnar árið 1994 en þá var
unnin stefnumarkandi fjölskylduvinna. Ráðið starfaði innan
félagsmálaráðuneytisins þar til síðastliðið haust að Valgerð-
ur var ráðin í hálft starf. Garðabær var fyrsta sveitarfélagið
til að móta fjölskyldustefnu og Akureyrarbær hefur bæst í
hópinn.
„Hlutverk fjölskylduráðs er að hvetja til mótunar slíkrar
stefnu sem víðast, þannig að sjónarhornið sé á fjölskylduna.
í haust var ég að vinna stuðningsplögg handa sveitarfélög-
um til að auðvelda þeim þessa vinnu, svara ýmsum spurn-
ingum sem koma upp þegar fólk er að leggja af staö og eins
að draga saman hvernig gott vinnulag gæti verið. Ég styðst
þá við reynslu Garöabæjar og Akureyrarbæjar svo að braut-
ryðjendavinnan skili sér áfram. Sveitarfélögin eru að fara af
stað, hægum og rólegum skrefum, hvert á fætur öðru. Sveit-
arfélög veita fjölskyldum mikla og margvíslega þjónustu og
það er mjög eðlilegt að þau geri þetta til að skerpa á þjón-
ustu sinni. Lagt er upp úr því að fjölskyldustefna sé mótuð á
forsendum hvers sveitarfélags og það sama gildir um aðra
aðila, til dæmis fyrirtæki, stofnanir eða stjórnmálaflokka."
Beinist bæöi að konum og körlum
„Maður les það í raun í gegnum hverja aðgerðina á fætur
annarri að hún beinist bæði að konum og körlum og ég held
að það sé ekki hægt að gera uppeldishlutverkið sýnilegra
nema ná til karlanna líka. Þeir eru líka í skotlínunni og vilja
láta ná í sig, vilja vera með. Þeir eru tvímælalaust að sækja
í sig veðrið og er það mjög ánægjulegt. En það þarf auðvit-
að ákveðnar stjórnvaldsaðgerðir líka til þess að hvetja þetta
áfram. Það merkilegasta sem þar hefur gerst lengi er breyt-
ingin sem var gerð á fæðingarorlofi. Það hefur auðveldað
feðrum að koma meira inn á þeim vettvangi og þess vegna
tekur hærra hlutfall af þeim fæðingarorlof en áður var.
Þannig kynnast þeir foreldrahlutverkinu betur frá því fyrsta
og það hvetur þá án efa til þess að axla meiri fjölskyldu-
ábyrgð."
o
36