Vera - 01.04.2003, Page 17

/HOLDAFARS DÓMSTÓLLINN
»Mannslíkaminn er eitt af lykiltáknunum í mannlegum samfélögum. Með því að lesa
í líkamann má ráða í reglur og siði samfélagins en líkaminn er einnig vitnisburður um
ríkjandi hugmyndir hvers tíma um fegurð, kyngervi, dyggðir og hreysti. Við gerum lík-
amann að tákni félagslega og efnahagslega stöðu okkar, kvenleika eða karlmennsku.
Hinn grannvaxni, stælti og vel hirti líkami vitnar um sjálfstjórn, viljastyrk og vel-
gengni í samfélaginu á meðan skvapkenndir, of feitir líkamar eru tengdir við hömlu-
leysi og græðgi og kalla fram hneykslun og fordæmingu. í vestrænum samfélögum
eru möguleikarnir til að öðlast líkamlega fullkomnun nánast endalausir en þeir kosta
bæði fé og tíma.
+
Meðallíkami er ekki einhver hlutlaus
líffræðileg staðreynd heldur fyrst og
síðast menningarlegt sköpunarverk
enda hafa hugmyndir um það hvernig
fallegir eða heilbrigðir líkamar líta út
tekið margháttuðum breytingunr í
gegnurn söguna. Svokölluð líkams-
niannfræði, sem varð mikilsvirt fræði-
grein á seinni hluta 19. aldar og fram á
20. öld, átti sinn þátt í því að móta vit-
undina um hinn staðlaða líkama.
Fræðigreinin gekk út á það að mæla
niannslíkamann í bak og fyrir. Niður-
stöðurnar voru svo notaðar til að sýna
frarn á mismun á milli kynþátta og á
milli karla og kvenna. En mælingarnar
fæddu einnig af sér hugmyndir urn
það hvernig hinn eðlilegi líkami ætti
að líta út. Síðan hafa vísindin reglulega
fagt franr staðlaða kvarða um eðlilega
Þyngd miðað við hæð, ásamt og með
nákvæmum leiðbeiningum um hvað
má og nrá ekki borða til þess að við-
halda ákjósanlegunr líkamsvexti. Sjálf
man ég eftir því í grunnskóla að við
upphaf skólaársins var drcift lítilli bók
scm hét Kompan. Auk þess að vera
stundaskrá hafði Kompan að geyma
ýmsar handhægar upplýsingar fyrir
grunnskólabörn. Þar á meðal voru
töflur um eðlilega þyngd miðað við
hæð og aldur. Alltaf var jafn spennandi
að máta eiginn líkama við töflurnar til
að sjá hvort maður félli inn í normið.
Slíkt var þá staðfesting á því að maður
væri normal, eins og allir hinir. Krakk-
arnir sem féllu utan við hinn uppgefna
skala voru hinsvegar á einhvern hátt
misheppnuð, fitubollur sem féllu utan
við meðalkúrfuna.
Small, medium og large
Ákveðin grundvallarbreyting varð á
allri afstöðu til líkamans á seinni hluta
19. aldar. Fram að því hafði hin kristna
hugmynd um að sálin væri einstök og
engar tvær manneskjur eins einnig náð
yfir mannslíkamann. Fyrir vikið þótti
sjálfsagt að föt væru klæðskerasniðin
að þörfum margbreytilegra líkama. Ef
líkaminn var stór eða hlutföllin skrítin
var saumaskapurinn miðaður við það.
Allir (eða að minnsta kosti þeir efna-
meiri) gátu því fengið á sig föt sem
smellpössuðu. I bandaríska þræla-
mittismáls, armlengdar og axlabreidd-
ar og að hlutföllin þarna á milli voru
ótrúlega áþekk frá einunr manni til
annars. Formúlan um eðlileg líkams-
hlutföll sem þarna kom í ljós varð síð-
ar meir sú undirstaða sem verksmiðju-
væddur fataiðnaður byggðist síðar á
og við upphaf 20. aldar var í fyrsta
skipti hægt að kaupa tiltölulega ódýr
verksmiðjusaumuð tískuföt. Upp frá
því varð sú grundvallarbreyting á að
nú átti líkaminn að passa í fötin en
ekki fötin á líkamann. Með fjöldafram-
leiddum tískufötum urðu til staðlaðar
stærðir og mannfólkinu var skipt upp í
þrjá meginflokka - small, medium og
large.
Hin smávaxna og fíngerða kona
varð snemma holdgerving hátískunn-
Þorgerður Þorvaldsdóttir
MEGRUN EÐA AÐHALD, LÍKAMSRÆKT OG SILÍKON-
AÐGERÐ ERU ALLT VIÐURKENNDAR LEIÐIR TIL AÐ
MÓTA LÍKAMANN, OG UM LEIÐ SJÁLFSMYNDINA,
AÐ ÞEIRRI ÍMYND SEM VIÐ SJÁLF OG SAMFÉLAGIÐ
ÞRÁUM OG DÁUM OG HVARVETNA BLASA VIÐ.
stríðinu laust eftir rniðja 19. öld, þegar
þúsundir karlmanna voru mældir í
bak og fyrir til þess að hægt væri að
sauma á þá vel sniðna hermannabún-
inga, uppgötvaðist hinsvegar í fyrsta
skipti að það var ákveðin fylgni á milli
ar. Eftir því sem leið á 20. öldina átti
hún þó bæði eftir að hækka og grenn-
ast. Stórvöxnum konurn hefur hins-
vegar frá upphafi verið ýtt til hliðar.
Tískuföt eru ekki framleidd í stórurn
stærðum og þær sérverslanir sem 4
vera / holdafarsdómstóllinn / 2. tbl. / 2003 / 17