Vera - 01.04.2003, Blaðsíða 42

„Stúdentarnir fara síðan sem
sendiherrar úr kynjafræðun-
um og beita kynjasjónar-
horninu á sínar greinar," seg-
ir Þorgerður um nemendur
sína í kynjafræðum við
Háskóla íslands.
Sendiherrar kynjafræðanna
Eftir doktorsvörnina vann Þorgerður
verkefnið Karlar í fœðingarorlofi fyrir
Reykjavíkurborg og skrifaði í kjölfarið
bókina Gegnum súrtogsætt, um íslenska
karla í fæðingarorlofi. Þetta er náttúr-
lega mikið framfaraskref er það ekki? Að
karlar fái að taka fæðingarorlof.
„Það er einn mikilvægur partur af
mörgum. Mér finnst að það megi samt
ekki smætta umræðuna, eins og til-
hneiging er til núna, og tala eins og fæð-
ingarorlof karla sé einhver töfralausn í
jafnréttismálum. Þetta hafa karlar í
Skandinavíu haft í áratugi og þar hefur
ekki orðið þessi byltingarkennda breyt-
ing sem menn eru að vonast eftir hér.
Þetta er mikið sanngirnismál, réttur
barna og réttur feðra en þetta er engin
töfralausn. Þau sem halda það eiga eftir
að verða fyrir vonbrigðum.“
Nú starfar Þorgerður sem lektor í
kynjafræði við Háskólann. Hvernig varð
Rannsóknastofa í kvennafræðum til?
„Það var til áhugahópur um
kvennarannsóknir frá því 1986 en
1991 var Rannsóknastofan stofnuð
formlega. Hún var rekin svona með
annarri hendi og hafði lengi starfskraft
í hálfu starfi, Irmu Erlingsdóttur.
Námsbrautin var til frá 1996, kynja-
fræði sem aukagrein. Ég hoppaði inn í
kennslu fyrir Önnudís Rúdólfsdóttur
með stuttum fyrirvara og sótti síðan
um þegar lektorsstaða í kynjafræðum
var auglýst.“
Og hverjar eru helstu áherslurnar í
kennslunni?
„Allir taka inngangsnámskeið í
kynjafræði, þar sem kynnt eru ýmis
grundvallarsvið og hugtök kynjafræð-
innar. Þar er íjallað um tvíhyggjuna,
sem mikið af kynjamisréttinu byggir
á, sögu kvennahreyfmga og kvenna-
rannsókna, pólitískar stefnur og
ÞESSI MIKLA MARKAÐSHYGGJA HEFUR
HAFT í FÖR MEÐ SÉR KLÁMVÆÐINGU OG
KVENFYRIRLITNINGU OG MÍN KENNING ER
AÐ ÞETTA HAFI ALLT í EINU NÁÐ ÞEIM
STYRK AÐ FÓLKI BLÖSKRAR
strauma, uppeldi og menntun, kyn-
hlutverk, föður- og móðurhlutverk,
vinnumarkaðinn og ímyndir í sam-
tímamenningu, s.s. í fjölmiðlum og
kvikmyndum, auk þess er fjallað um
karlafræði og „hinsegin fræði“. I fram-
haldsnámskeiði er svo farið dýpra í
kenningar úr heimspeki, félagsfræði,
bókmenntafræði og mannfræði, enda
er þetta þverfaglegt nám. Síðan er boð-
ið upp á valnámskeið. Námið gefur
ansi góðan grunn að taka með sér yfir í
hinar greinarnar. Stúdentarnir fara
síðan sem sendiherrar úr kynjafræð-
unum og beita kynjasjónarhorninu á
sínar greinar. Það hefur gengið sérlega
vel. Nú í haust voru vel yfir þrjátíu í
inngangsnámskeiðinu og ofsalega góð-
ur hópur. Þetta eru skemmtilegir stúd-
entar, þau eru ákveðin í hvað þau vilja
læra, þau bera sig eftir efninu og þau
þora.
Haustið sem ég byrjaði að kenna
voru Bríeturnar allar að lesa og þá voru
umræður heldur en ekki fjörugar, en
árið þar á eftir varð veruleg fækkun. Ég
veit ekki ástæðuna, nema þá að það
hafl verið þessi bullandi andfemínismi
sem hefur verið í gangi hin síðari ár.
Fólk sem fór í kynjafræði var fólk sem
virkilega þorði að synda á móti
straumnum.“
Það blöskrar nógu mörgum
Þú talar um andfemínisma. Nú ert þú
sem félagsfræðingur alltaf að horfa á
heildarmyndina. Hvaða strauma í
samfélaginu sérðu sem gætu orsakað
andfemínismann?
„Ég held að það sé þessi einstak-
lings- og markaðshyggja sem hefur
verið ráðandi. Menn persónugera hlut-
ina og segja að kynið skipti ekki máli.
Þessi nýfrjálshyggja, að allt sé frjálst val
og sá hæfasti lifl af. Þetta fer bara ekki
saman við femínískar hugmyndir um
orsakir kynjamisréttis.11
Heldurðu að andfemínisminn sé á
undanhaldi?
„Þessi mikla markaðshyggja hefur
haft í för með sér klámvæðingu og
kvenfyrirlitningu og mín kenning er að
þetta hafi allt í einu náð þeim styrk að
fólki blöskrar. I vor féll dómurinn um
bann við einkadansi, en áður hafði fóik
verið mjög hopandi fyrir þessum frjáls-
hyggjuhugmyndunr, hver og einn mátti
gera eins og honurn sýndist. Dæmigert
var að eftir að þessi dómur féll voru
menn uppteknir af umræðu um hvort
það mætti skerða á þennan hátt at-
vinnufrelsi súlustaðaeigendanna!
Við tökum allar dillur í botn á Is-
landi. Súlustaðirnir spruttu upp eins
og gorkúlur á nokkrum mánuðum,
auk þess sem við höfum ótrúlega
klámfenginn og kynlífstengdan auglýs-
ingamarkað. Ekkert er auglýst nema
það hafi kynferðislega undirtóna. Þau
sem hafa verið að tjá sig urn þetta hin
síðari ár hafa verið kölluð teprur og
pempíur og forræðishyggjufólk, en
loksins fékk þessi rödd einhvern styrk.
Allt í einu sneru menn vörn í sókn og
það blöskrar nógu mörgum til þess að
ekki sé hægt að þagga þá og jaðra.“
Þorgerður segir að prófkjör Sjálfstæð-
isflokksins I Reykjavík hafi einnig verið
lóð á þessa vogarskál.
„Fólki ofbýður að heyra að kynferði
skipti ekki rnáli, þegar ungir drengir
raða sér á listana, en reyndar stjórn-
málakonur eru úti. Áður var sagt: „Það
eru engar konur í pólitík, konur þora
ekki, þær hafa ekki reynslu,“ en núna
eru þær þarna, þær hafa reynslu og
metnað í pólitík. Ef fólk ætlar að halda
því fram að sá hæfasti komist áfram, þá
trúir það einfaldlega á einhverja með-
fædda yfirburði karlkynsins. Prófkjör-
in voru nrikið áfall fyrir konur al-
mennt. Það var líka sársaukafullt að
horfa upp á umræðuna á eftir. Davíð
Oddsson kom í sjónvarpsviðtal og tal-
aði um þessa ungu efnilegu rnenn sent
kepptu sem einstaldingar, en svo var
farið að tala um konur, þá sagði for-
maðurinn að mistökin sem konurnar
hefðu gert væru að fara margar frarn,
þær hefðu átt að tefla fram einni. Þá
allt í einu voru konur hópur, ekki ein-
staklingar! Ég held að einhverjum sárs-
aukaþröskuldi hafi verið náð þarna.“
Þú heldur að við séum komin að
vendipunkti?
„Já, og ég held að þetta tvennt hafi
orðið til þess, og eflaust eitthvað fleira.
En ég finn þetta sem kennari, ég finn
vaxandi rneðbyr hjá stúdentunum.
Femínískar hugmyndir hafa ekki verið
„inn“, en núna er eitthvað að gerast,
það eru nógu margir sem slá hnefan-
um í borðið og samþykkja ekki að
42 / aðalviðtal / 2. tbl. / 2003 / vera