Vera


Vera - 01.04.2003, Síða 55

Vera - 01.04.2003, Síða 55
hverfi, svo eitthvað sé nefnt. Öll mannréttindi, þar á rneðal þéttbýlisréttindi, eru nátengd hugtakinu mannleg virðing og mannleg virðing tengist hugtakinu mannleg vera. Þó að við íyrstu sýn virðist augljóst hvað er mannleg vera °g hvað ekki, þá getur verið flókið að skilgreina það nákvæm- lega. Til að átta sig betur á hvað hér er á ferðinni er ágætt að skoða orðræðuna í tengslum við hugtakið og hvernig því hef- ur verið beitt í gegnum tíðina. Ef við lítum til nasisma Hitlers- tímans í Þýskalandi kernur í ljós að nasistunum var mikið í mun að tala um gyðinga sem „óæðri“ verur, eiginlega „hálf- tnannlega“. í því ljósi var mun auðveldara að útrýma þeim, það var í raun ekki verið að drepa alvöru mannlegar verur. Það sama gerist þegar átök eða styrjaldir brjótast út, þá er að- t'um rnikið í mun að koma einhvers konar „undirmannleg- um“ stimpli á andstæðinga sína til að réttlæta, og jafnvel auð- velda dráp á þeim. Og hver kannast ekki við orðræðuna í tengslum við konur á þennan hátt gegnum aldirnar?“ Mannleg virðing og frjálshyggjan 1 doktorsritgerðinni fjallar Svanborg um mannlega virðingu 1 tengslum við stjórnmálastefnur. Hún setur hugtakið í sam- band við frjálshyggjuna, santfélagshyggjuna og hina forn- grísku sýn dyggðasiðfræðinnar og skoðar hvernig mannlegri vtrðingu reiðir af undir ólíkum áhrifum. Svanborg hallast að því að mannlegri virðingu, eða mannhelgi, sé best borgið undir áhrifum samfélagshyggjunnar. Með vísan til nútímans hér á landi og þeirrar frjálshyggjusveiflu sem verið hefur við lýði síðan um miðjan níunda áratuginn liggur beinast við að sPyrja Svanborgu hvort hún telji að aukna fátækt á Islandi, sem vissulega hefur áhrif á mannlega virðingu, rnegi rekja til áhrifa frjálshyggjunnar? »Já,“ segir Svanborg og bætir við að frjálshyggjan geri ráð fyrir að fólk hafi óskorað val og frelsi til að móta og skapa líf sttt. „En svo einfalt er þetta ekki í raunveruleikanum. Tökurn landsbyggðina sem dænti. Fjöldi fólks vill búa á landsbyggð- tnni en neyðist til að flytjast búferlum til höfuðborgarsvæð- tsins í leit að lífsviðurværi því það er ekki lengur að finna í heimabyggðinni. Annað mál sem hefur verið ofarlega á baugi undanfarið er vændisumræðan. Því er haldið fram af þeim sem ekki vilja gera kaup á vændi ólöglegt og helst lög- leiða vændið, að hér séu á ferðinni viðskipti tveggja frjálsra °g fullorðinna einstaklinga sem hafi valið að eiga í vændis- vtðskiptum. I þessu tilfelli þarf að liggja ljóst fyrir hvaða framfærslukostir voru í boði fyrir viðkomandi vændiskonu °g ekki síst hvaða val hún taldi sig hafa í stöðunni. I ljósi þessa má segja að frjálshyggjan geri óraunhæfar kröfur til nianneskjunnar og það konri niður á lífsgæðum heildarinn- ar og mannlegri virðingu einstaklinga." Á lífsiðfræði hlutverk í stjórnmálum? Eitt af námskeiðunum sem Svanborg kennir við Háskóla Is- lands heitir: „Á lífsiðfræði hlutverk í stjórnmálum?" Þar tek- Ur hún til umfjöllunar siðfræðilegar spurningar sem snerta lífið sjálft og mannlega virðingu í mörgum ntyndum, bæði fyrir og eftir getnað og fæðingu. Má þar nefna fóstureyðing- ar> tæknifrjóvganir, viðskipti með egg kvenna, málefni fatl- aðra einstaklinga og klónanir. Það sem einna mesta athygli vakti á námskeiðinu var umfjöllun Svanborgar um tækni- frjóvganir og þá helst umræðan um hinn svokallaða eggja- markað. Á eggjamarkaði eiga sér stað viðskipti með egg BARNAUPPELDI ER NOKKUÐ SEM HEFUR VERIÐ HÆGT AÐ KAUPA SIG FRÁ í MARGAR ALDIR EN NÚ ER EINNIG MÖGULEGT AÐ KAUPA SIG FRÁ MEÐGÖNGU OG FÆÐINGU EN VERA SAMT ERFÐAFRÆÐILEGT FORELDRI BARNSINS kvenna og er málefnið afar viðkvæmt. Svanborg segir að hingað til hafi viðskipti með egg kvenna þjónað þeini tilgangi að geta börn. Eftirspurnin hafi aðallega kornið frá hjónunt sent vegna ófrjósemi sækjast eft- ir eggjum sem síðan eru frjóvguð með sæði eiginmannsins og þeim komið fyrir í eiginkonunni. Einnig er til í dæminu að eggjunum, eftir að þau hafa verið með frjóvguð með sæði eiginmannsins, sé komið fyrir í eggjagjafanum, eða jafnvel þriðju konunni sem verður þá leigumóðir fyrir hjónin sem upphaflega keyptu eggin. „Þegar hjón kaupa „allt“ eggið er það þeim mikið hags- munamál að finna heilbrigðan eggjagjafa, t.d. er algengt að hjón reyni að finna eggjagjafa af sarna kynþætti. Það er mik- ið auglýst eftir eggjagjöfum í háskólum, þykir nterki um gott andlegt atgervi. Hávaxnar konur eru líka teknar fram yfir lágvaxnar og konur sem stunda íþróttir eru vinsælar. Allt þetta er afar mikilvægt í augurn verðandi foreldra til að tryggja líkamlegt og andlegt atgervi hins ógetna barns. Yftr- leitt eru þetta millistéttarkonur og gjarnan háskólastúdínur því þar er jú mesta eftirspurnin. Fátækari konum er ekki hleypt inn á eggjamarkaðinn þar sem þær eru yfirleitt heilsuveilli, minna menntaðar og þykja ekki hafa þau ákjós- anlegu erfðaefni sem foreldrar sækjast eftir handa börnum sínum. Enn minna traust er borið til þeirra ef gera á samn- ing um leigumeðgöngu. Kaupendur geta einnig verið ein- hleypar konur og einnig hafa samkynhneigð pör, sérstaklega hommar, sóst eftir að fá egg og leigumæður til barneigna.“ Klónun til frjóvgunar eða lækninga „Með þróun vísinda hefur þörfin á eggjum sem „hylkjum" aukist. Sérstaklega ef litið er til þróunar tengdri klónunar- tækni, hvort sem um er að ræða klónun til frjóvgunar eða lækninga, þ.e. þegar einrækta á einstök líffæri. Til að klónun geti átt sér stað þarf að fjarlægja frumukjarna eggsins og setja í staðinn frumukjarna úr þeirn einstaklingi sem á að klóna. Þessi tækni gerir það að verkum að erfðaefni eggja- gjafans er ekki lengur mikilvægur þáttur, hvorki í klónun né þegar egg eru keypt til frjóvgunar þar sem erfðaefnin eru öll íjarlægð og erfðaefni tilvonandi foreldra er komið fyrir í frumukjarnanum í staðinn. Við þessar aðstæður breikkar mögulegur seljendahópur þar sem ekki þarf lengur að horfa á ákveðna líffræðilega eða félagslega þætti, eins og hæð, fá- tækt eða litaraft. Á sama tíma stækkar mögulegur kaupenda- hópur því þróun í klónunartækni eykur þörfina á eggjum til rannsókna. Þannig má segja að egg séu keypt í þrennum til- gangi. I fyrsta lagi er það hópurinn sem kaupir egg til frjóvg- unar, hvort sem notuð eru erfðaefni eggjagjafans eða ekki. í öðru lagi er það hópurinn sem þarf eggjahylki vegna klón- unar til lækninga og í þriðja lagi eru það vísindamenn sem leita eftir eggjum til stofnffumurannsókna." vera / viðtal / 2. tbl. / 2003 / 55

x

Vera

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vera
https://timarit.is/publication/858

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.