Freyr - 01.12.2000, Page 16

Þróunin í
nautgripasæðingum
Ein mikilvægasta þjónustu-
starfsemi í nautgriparæktinni
eru kúasæðingar. Hér á landi
er þessi starfsemi rekin af einstök-
um búnaðarsamböndum en ein
sameiginleg sæðingarstöð er rekin
fyrir allt landið, Nautastöð BI, sem
staðsett er á Hvanneyri.
Sæðingarstarfsemin olli á sínum
tíma byltingu í nautgriparækt um
allan heim vegna þeirra möguleika
sem hún skapaði í ræktunarstarfi.
Með notkun sæðinga skapaðist
grundvöllur fyrir víðtækar af-
kvæmarannsóknir á nautum sem
eru grunnur að öllum þeim ræktun-
arframförum sem orðið hafa í naut-
griparækt víða um heim á síðustu
áratugum. Erlendis er nú mikil þró-
un í þá átt að fyrirtækin, sem annast
sæðissölu, verða færri og miklu
stærri en áður. Þau keppa á þeim
grunni að geta boðið sem best
erfðaefni.
Fyrir bóndann í dagsins önn
skiptir það mestu máli að þessi
starfsemi skili góðum árangri, mælt
í því að kýmar festi fljótt og vel
fang og sem best takist til við að
halda burði kúnna á þeim tíma sem
óskað er. Um leið gerir hann kröfur
til að þessi starfsemi sé rekin á hag-
kvæman hátt þannig að kostnaður
verði í lágmarki.
Hér á eftir er ætlunin að bregða
aðeins ljósi á nokkra þætti í þróun
sæðinganna hér á landi á síðustu
tveimur áratugum. Þar hafa, eins og
í öllu sem snýr að kúabúskap hér á
landi, verið að gerast ýmsar breyt-
ingar sem þá fyrst blasa greinilega
við þegar þróun yfir lengra tímabil
er skoðuð.
Við þessa samantekt var, auk
skoðunar fyrir landið í heild, einnig
skoðuð sérstaklega þróunin í tveim-
ur stærstu kúahéruðunum, annars
vegar á Suðurlandi og hins vegar í
eftir
Jón Viðar Jónmundsson,
Bændasamtökum íslands
Eyjafirði. Þó að ákveðinn munur sé
í þessum efnum fyrir hendi á milli
þessara svæða kom hins vegar í ljós
að þróunin er nákvæmlega sú sama
á báðum svæðunum. Myndin, sem
fram kemur, virðist því endurspegla
mjög vel þá þróun sem hefur verið
í gangi um allt land. Hér verður því
aðeins fjallað um niðurstöður fyrir
allt landið.
Rétt er að minna á að sæðingar
standa til boða á nánast öllum bú-
um í landinu sem stunda mjólkur-
framleiðslu, aðeins örfá bú á Vest-
fjörðum hafa ekki aðgang að þess-
ari þjónustu.
Fjöldi sæðinga á
tímabiiinu 1983-1999
Á mynd 1 er sýnt á hvem hátt
fjöldi fyrstu sæðinga hefur breyst ár
frá ári á umræddu tímabili sem
skoðað var, þ.e. frá 1983 til 1999.
Þama sést að talsverð fækkun hefur
orðið á fjölda sæðinga en það er í
takt við þá fækkun kúa sem hefur
orðið á umræddu tímabili. Þegar
umfangið var mest var fjöldi fyrstu
sæðinga yfir 30 þúsund en var á
síðasta ári kominn niður í innan við
25 þúsund. Hlutfallslegar breyting-
ar á þátttöku hafa nánast engar ver-
ið á þessu tímabili, en tæp 80% af
kúnum í landinu eru sæddar. Þekkt
er að á mjög mörgum búum tíðkast
að nota heimanaut á kvíguhópana,
þannig að hlutfall fullorðnu kúnna,
sem sæddar eru, er miklu hærra.
Rétt er hins vegar að benda á að
umtalsverður munur er á hlutfalls-
legri þátttöku í sæðingum eftir
landsvæðum. Hún er mun öflugri á
helstu mjólkurframleiðslusvæðun-
um en mörgum hinna. Þama virðist
blasa við að mjólkurframleiðendur
í sumum þeim héruðum, þar sem
þátttaka er lítil, eru að skapa sér
vítahring. Með því að nýta sér ekki
þessa þjónustu gera þeir hana dýr-
ari en hún ella þyrfti að vera. Því til
viðbótar sækja þeir minna en aðrir
af þeim erfðaframförum sem óneit-
anlega eiga sér stað í kúastofninum
þessi árin.
Dreifing eftir árstímum
Mynd 2 sýnir á hvern hátt fjöldi
fyrstu sæðinga dreifist eftir árstím-
Fjöldi sæðinga
Mynd 1, sjá texta.
16- FREYR 11-12/2000