Freyr - 01.12.2000, Side 25

Frjósemi mjólkurkúa
- Úrvinnsla spurningakönnunar -
Inngangur
Frjósemi nautgripa er samspil
fjölmargra þátta þar sem þeir veiga-
mestu tengjast fóðrun, meðferð og
eðliseiginleikum gripanna. Að auki
vega áhrif þess sem stjómar bú-
rekstrinum þungt. Góð frjósemi er
mikilvæg fyrir hagkvæma útkomu í
mjólkurframleiðslu. Umræðan um
frjósemi mjólkurkúa hefur verið í
sviðsljósinu undanfarin ár. Ymsir
mælikvarðar eru hins vegar notaðir
til að rneta og mæla frjósemi.
Margir þeirra sýna að þróunin hér á
landi hefur verið neikvæð á allra
síðustu árum. Fleiri kýr eru sæddar
yfir dimmustu vetrarmánuðina í
stað þess sem áður var, á sumrin.
Árangurinn er lakari, einkum á vet-
uma og hlutfall tvísæðinga eykst.
Vandamál tengd frjósemi geta verið
mismunandi milli bæja og jafnvel
milli ára á sama búinu án nokkurrar
skýringar.
Verkefnið er byggt upp á spum-
ingalista sem farið var með á 78
bæi víðsvegar um landið. Farið var
um Suðurland, Vesturland, Norður-
land vestra og Norðurland eystra.
Um var að ræða samstarfsverkefni
RALA Stóra-Ármóti, Bændasam-
taka íslands og búnaðarsambanda á
viðkomandi svæðum. Er öllum,
sem lögðu hönd á plóginn, færðar
bestu þakkir fyrir. Án bændanna og
þeirra tíma sem fór í að svara
spurningalistanum hefði heldur
ekki orðið úr neinu og ber að þakka
þeim sérstaklega fyrir sýnda þolin-
mæði og samviskusamleg svör.
Framleiðnisjóður styrkti verkefnið
og hlýtur þakkir fyrir.
Úrtaksbæirnir voru valdir í
heimahéraði, þ.e. viðkomandi ráðu-
nautur nýtti sér upplýsingar úr
skýrsluhaldinu og staðþekkingu.
Einkum var stuðst við bil milli
burða og sæðingafjölda á kú og
eftir
Sigríði
Bjarnadóttur,
Rannsókna-
stofnun
Land-
búnaðarins
og
Þorstein
Ólafsson,
Búnaðar-
sambandi
Suðurlands
leitast var við að taka þá bæi, sem
voru með tiltölulega há gildi, á móti
bæjum sem voru með tiltölulega
lág gildi. Að sama skapi var tekið
tillit til fjósgerðar þar sem sýnt
þykir að lausagöngufjósin og
mjaltabásafjósin eigi við minni
frjósemisvandamál að stríða en
básafjósin. Reynt var að finna par
á sama svæði þar sem fjósgerðin
væri sú sama en munurinn lá í áður-
nefndu frjósemismati. I efnisum-
fjölluninni sem fer hér á eftir er tal-
að um „lága bæi“ og „háa bæi.“
Það felur í sér að lágu bæimir eigi
við meiri vanda að etja tengdan
frjósemismálum, s.s. langt burðar-
bil og margar sæðingar á kú, í sam-
anburði við háu bæina. Þegar talað
er um marktækan mun milli hóp-
anna er átt við niðurstöður úr töl-
fræðikeyrslu „t-tests” þar sem
p<0,05.
Farið var „á bæjarflakk” frá vori
fram á haustið 1998. Upplýsing-
amar byggjast þannig á árinu 1997
og hálfu árinu 1998.
Almennar upplýsingar
Ekki var munur á bústærð og
framleiðslu búanna enda ekki ætl-
unin að það yrði og sýnir tafla 1
upplýsingar um búin. Að meðaltali
var framleiðslurétturinn rúmir 113
þúsund lítrar á árinu 1997 og tæpir
118 þúsund lítrar árið 1998. Á
sömu ámm fjölgaði árskúm úr tæp-
um 35 í 36, meðalnyt eftir kúna fór
úr 4500 í 4635 kg og kjamfóður-
gjöfín jókst úr 667 kg upp í 706 kg.
Meðalaldur bændanna var 46 ár og
á 75% búanna voru tveir sem tóku
þátt í rekstrinum, gjaman hjón.
Töluvert virðist vera um verka-
skiptingu á búum þar sem um 65%
töldu hana vera við lýði hjá sér.
Eins virðast bændur lítið fara frá
búinu því að 87% sögðust sjaldan
eða aldrei vera með mannabreyt-
ingar í fjósi.
Ekki var marktækur munur á inn-
leggi mjólkur í afurðastöð milli
hópanna, hvorki á magni, fitu- eða
próteininnihaldi mjólkurinnar. Bú-
in skiluðu inn í afurðastöð tæpum
90% af mjólkurmagni miðað við
framleiðslu búsins samkvæmt
skýrsluhaldinu. Fituinnihaldið var
1. tafla. Almennar upplýsingar um úrtaksbæi.
1997 1998
Framleiðsluréttur búanna 113433 117710
Fjöldi árskúa á búunum 34,7 35,9
Nyt eftir hverja kú 4500 4635
Kjamfóðurgjöf á kúna 667 706
Fitu% í mjólk 3,95 3,95
Prótein% í mjólk 3,29 3,26
FREYR 11-12/2000-25