Freyr - 01.12.2000, Side 29

Mynd 4. Aðlögunartími kjarnfóðurs fyrir burð.
kemur að undirbúningsfóðrun fyrir
burðinn byrjaði hái hópurinn
seinna að aðlaga kýrnar að
kjarnfóðurgjöf í samanburði við
lága hópinn, tæplega 80% háu
búanna aðlagaði kýrnar frá 1-3
vikum fyrir burð á sama tíma og
rúm 65% lágu búanna héldu sig við
þann tíma, hinir byrjuðu enn fyrr
eins og sjá má á mynd 4. Þarna er
um marktækan mun að ræða milli
hópanna. Við burðinn eru flestir
farnir að gefa gripnum 2 kg
kjarnfóðurs á dag. Þó svo að ekki
mælist marktækur munur á kjam-
fóðurgjöfinni eftir burðinn milli
hópa er tilhneigingin hjá háu bú-
unum að auka gjöfina hraðar í sam-
anburði við lága hópinn. Þau bæta
hiklaust allt frá 500 upp í 1000
grömmum við kjamfóðrið á dag
eins og mynd 5 gefur til kynna.
Samspil veðurfars og gróðurs er
samtvinnað og skiptir mestu máli
þegar kýmar em settar út að vori,
gróðurfarið þó eitthvað meira á háu
búunum. Um helmingur búanna
setti kýmar út seinni hluta maímán-
aðar og í byrjun júnímánaðar á ár-
unum 1997 og 1998. Snemmsum-
ars voru þær yfirleitt í sérstökum
dag- og næturhólfum en beitarlagið
síðsumars einkenndist fyrst og
fremst af marghólfabeit á hánni.
Marktækur munur mældist milli
hópanna þar sem hærra hlutfall
lágu búanna randbeitti kúnum á
hána samanborið við háu búin þar
sem kýmar ganga meira frjálst að
henni. Nálægt 10% búanna beittu á
snemmþroska grænfóðurtegundir
með annarri beit, óháð flokki. Hey-
gjöf með beitinni tíðkast að vori og
hausti og ívið fleiri háir bæir gefa
hey fram eftir sumri. Rúm 30%
bæjanna í báðum hópum gáfu hey
með allt sumarið og töldu það reyn-
ast ákaflega vel. Átið væri gott,
kýmar hreinsuðu vel upp fóðrið
sem þeim væri gefið og tréni úr
heyinu til viðbótar við beitina hefði
jákvæð áhrif á heilsufarið.
Hvað varðar haustbeitina þá
mælist munur milli hópanna, þar
sem 84% af háu bæjunum beittu
kúnum á grænfóður en 71% lágu
bæjanna. Hópamir ræktuðu svip-
aðar tegundir þar sem repja, rýgresi
og kál í blöndu með rýgresi var al-
gengast. Samkvæmt mynd 6 má sjá
mismunandi áherslur milli hóp-
anna þegar kemur að samsetningu
grænfóðursins. Sé litið á grænfóð-
ur til sláttar snýst dæmið við, þar
vom lágu bæimir að slá grænfóður
í meira mæli en háu bæimir og rý-
gresið var vinsælasta tegundin.
Þær kröfur sem bændur gera til
kúnna um að mjólka af beitinni eru
ekki eins milli hópanna. Þannig
fékk kýr í 13,4 kg dagsnyt á háu búi
kjamfóður en ekki fyrr en hún var
komin í 15,5 kg á lágu búi.
Hvenær kýr voru teknar inn að
hausti réði veðurfarið mestu um.
Munurinn milli hópanna um hven-
ær það gerðist mælist ekki mark-
tækur en háu búin vom ívið fyrri til
þess, bæði þegar farið var að hafa
kýmar inni á nóttunni og eins þegar
þær voru alveg teknar inn.
Beiösli
Sé kýr sædd fljótt eftir burð getur
það haft neikvæð áhrif þar sem
kynstarfsemin er ekki komin vel af
stað. Það getur þá haft í för með sér
tíðari uppbeiðsli. Beiðsliseftirlit er
mjög mikilvægt þannig að hægt sé
að sæða kýmar á hagstæðum tíma
eftir burð, þær séu sæddar á réttum
tíma í beiðsli og einnig að ná þeim
sem beiða upp sem fyrst. Tíðari
ferðir í fjósið þar sem hugað er að
beiðsli auka líkumar á því að sjá
fleiri kýr beiða. Beiðsliseinkennin
verða yfirleitt sterkari hjá kúnum
eftir því sem fjær dregur frá burði.
Haldi kýrin ekki við sæðingu þarf
það ekki endilega að þýða að
frjóvgun hafi ekki orðið heldur get-
ur verið um fósturdauða snemma á
meðgöngunni að ræða. Ástæður
fósturdauða geta verið vegna erfða-
galla, sýkinga, rangrar fóðrunar,
□ Há bú
□ Lág bú
100-300 g/d 300-600 g/d 600-900 g/d > 1000 g/d
e.burð e.burð e. burð e.burð
Mynd 5. Aukning á dagsskammti kjarnfóðurs eftir burðinn.
FREYR 11-12/2000 - 29