Freyr - 01.12.2000, Qupperneq 37

Gróffóðuröflun
á kúabúum
s
vordögum 1999 hófst um-
ræða um að safna saman
upplýsingum um fóðuröflun
og fóðrun með það fyrir augum að
kanna hagkvæmni mismunandi jarð-
ræktarskipulags á kúabúum. Und-
irbúningsvinna hófst snemmsumars
1999 og vinna við reiknilíkan á
haustdögum. I þessari grein birtast
helstu niðurstöður þessarar vinnu.
Verkefnið var kostað af Fram-
leiðnisjóði landbúnaðarins og unn-
ið í samvinnu við Rannsóknastofn-
un landbúnaðarins, Bændasamtök
Islands, Landssamband kúabænda
og Hagþjónustu landbúnaðarins.
Inngangur
Gróffóðrið myndar uppistöðuna í
fóðri íslenskra kúa og mikið liggur
því við að þess sé aflað á sem ódýrast-
an hátt og uppfylli kröfúr gripanna
hveiju sinni. Islenskt gróffóður er að
mestu leyti framleitt af ræktuðum
túnum sem vaxin em ijölæmm grös-
um í bland við villtan gróður. Gæði
þess fóðurs, sem bóndinn ekur ffam á
fóðurgang, velta á því hráefni sem til
fellur við fóðurframleiðsluna og á því
hvemig til hefur tekist með verkun og
geymslu þess hráefnis. Sé ætlunin að
rækta gæðagróffóður sem skilar mikl-
um afurðum og heilbrigðum gripum
verður að tryggja að hráefnið sé gott
því að fóðrið verður aldrei betra en
grasið sem slegið var og rúllað.
Astand grasa við slátt ræðst af fjöl-
mörgum atriðum. Þau helstu em:
Tegund og þroskastig, veðurfar,
áburðargjöf og tímasetning áburð-
argjafar, (Ríkharð Brynjólfsson,
1996; Hólmgeir Bjömsson og Friðrik
Pálmason, 1994; Guðni Þorvaldsson
og Hólmgeir Bjömsson, 1990; Hólm-
geir Bjömsson og Jónatan Hermanns-
son, 1983; Gunnar Ólafsson, 1976;
Magnús Óskarsson og Bjami Guð-
mundsson, 1971). Það má öllum vera
eftir
Ingvar
Björnsson, ^
Land-
búnaðar- tf
háskólanum
á Hvanneyri i- Æ
ljóst að nýræktað tún sem vaxið er
vallarfoxgrasi og slegið er um mán-
aðamót júm-júlí gefur ekki sams kon-
ar hráefni og gamalt snarrótartún sem
slegið er eftir miðjan júh' - þar er stór
munur á.
Fóðrunarvirði heyja er margfeldi
orkugildis (FEm/kg þe.) og át-
magns fóðurs (kg þe.) og segir til
um það magn fóðureininga (FEm)
sem gripur innbyrðir (Þóroddur
Sveinsson og Gunnar Ríkharðsson,
1995 eftir Bjama Guðmundssyni,
1981). Gæðafóður ,sem skilar
mörgum étnum fóðureiningum, er
því með hátt fóðurgildi og ést vel.
Fjölmargir þættir hafa áhrif á átlyst
kúnna. Einn af veigameiri þáttum
er gerð fóðursins hvað varðar melt-
anleika en ekki síður hvað varðar
grastegundir (Laufey Bjamadóttir
og Þóroddur Sveinsson, 1999; Þór-
oddur Sveinsson og Gunnar Rík-
harðsson, 1995;
Sigríður Bjamadótt-
ir, 1995; Gunnar
Ríkharðsson og
Einar Gestsson,
1995; Gunnar Rík-
harðsson, 1994;).
Þannig hefur vallar-
foxgras mælst étast
betur en tegundir á
borð við snarrótar-
punt og túnvingul.
Hærri meltanleiki
leiðir einnig yfirleitt
til aukins át. Fóðr-
unarvirði fóðurs
eykst því hratt með því að rækta
gæðafóður því að átið eykst og fóð-
urgildið einnig.
En hversu langt má ganga í því að
rækta gæðafóður? Hvað kostar gróf-
fóðrið og hvaða verðmætum skilar
það? Kostnaður við fóður, heima-
aflað og aðkeypt, er langstærsti
útgjaldaliður kúabúa eða allt að 50%
af heildar bókfærðum kostnaði
(Ingvar Bjömsson, 2000). Mjög
auðvelt er að reikna út kostnað við
gróffóðurframleiðsluna einfaldlega
með því að taka saman alla kostn-
aðarliði og deila í kostnaðinn með
uppskerunni og áætla þannig kostn-
að á hverja einingu af gróffóðri.
Erfiðara er hins vegar að áætla tekjur
af hverju kg gróffóðurs því að þær
byggja á þeim afurðum sem fóðrið
framleiðir. í slíkum útreikningum
þarf að taka tillit til þess viðbótarfóð-
urs sem keypt er á búið.
Til þess að leysa þetta mál er
hægt að reikna fóðurframlag á bú-
inu en það er upphæðin sem til skila
er eftir að búið er að draga allan
kostnað við fóður, heimaaflað sem
aðkeypt, frá tekjum búsins. Þessa
upphæð ætti bóndinn að leitast við
að hámarka í búrekstri sínum að
óbreyttum öðmm forsendum.
1. tafla. Samsetning fóðurkostnaðar
og afurðatekna.
Samsetning Samsetning
fóðurkostnaðar afurðatekna
Kjamfóðurkostnaður Mjólkurtekjur
FK vegna fóðuröflunar Tekjur af kjöti
Heyöflunarkostnaður Aðrar afurðatekjur
Áburður (kr. á ha eða kg þe.)
Breytilegur kostnaður (kr. á kg þe.)
Ræktunarkostnaður (kr./ha)
Kostnaður vegna grænfóðurræktunar
Kostnaður vegna komræktunar
Landleiga á ræktuðu landi_________________
Fóðurframlag = afurðatekjur - fóðurkostnaður.
FREYR 11-12/2000 - 37