Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1921, Síða 13

MÁTTUR ORÐSINiS
i 1
náðu tilgangi sínum: að sýna Spart-
verjum það svart á hvítu, að öll þeirra
líkamlega hreysti og harðfengi var
ekki m'eira virði og mátti sín ekki
meira, en það andlega atgervi, sem
Aþeningum var gefið.
“Vormenn” íslands.
Þessi dæmi eru nú langt sótt. En
við Islendingar þurfum ekki langt að
leita. Við höfum dæmin nær okkur,
í okkar eigin sögu, og það þótt við
horfum ekki langt aftur í tímann. Við
þekkjum öll Jóns Sigurðssonar tíma-
bilið. Ykkur er öllum ljóst, hvað þá
gerðist á íslandi, og hvað þjóðin á
þeim manni að þakka. Þjóðin reis af
dvala og sjálfstæðishugurinn vaknaði.
Eg ætla ekki að fara að lýsa því. En
á hitt vildi eg drepa, sem sjaldnar er
á minst, hvernig það gerðist, hvernig
hugsjón Jóns Sigurðssonar fór að
komast inn íí okkur Islendinga og
verða okkar eign. — Jón var mikil-
menni; vitið var frábært og þekkingin
á sögu íslands og öllum högum þess;
og hann var ágætur rithöfundur, rök-
fimur með afbrigðum. En hve margir
haldið þ’ð að hafi lesið hans ágætu
ritgerðir? Ekki nema fáir menn. Það
var ekki því að heilsa, að rit hans
flýgju eins og eldur í sinu út um land-
ið. Enda er efasamt, hvort almenn-
ingur hefði haft þeirra full not. Þau
voru fremur handa stjórnmálamönn-
um og lærðum mönnum. Og þjóðin
var í fyrstu hálf hrædd vrð að fylgja
honum. Menn skildu það tæplega þá,
að þessi litla þjóð gæti verið sjálfri
sér ráðandi, og menn trúðu því ekki
meir en svo, að hún hefði nokkurn rétt
til þess. Hvernig fór Jón að sannfæra
þjóðina um þetta og fá hana til að
fylgja sér?
Hann sat sjálfur suður í Kaup-
mannahöfn nærri alla æfi. Ekki gat
hann prédikað munnlega fyrir alþýð-
unni á íslandi, nema þá fáu daga, sem
hann sat á Alþingi annaðhvert ár. fyr-
ir þeim fáu mönnum, er þar gátu
hlustað á hann. Hann gat aðeins So.nt
heim ritgerðir sínar, og þeir, sem lásu
þær og skildu, voru ekk’. einn af
hundraði.
En Jón Sigurðsson var samtíma og
kunnugur ýmsum efnilegum Islending-
um, sérstaklega hafði hann mikil mök
við marga unga mentamenn. I þeim
hóp voru mörg skáld. Þar var Jónas
Hallgrímsson, Benedikt Gröndal, Gísli
Brynjólfsson, Jón Thoroddsen, Grím-
ur Thomsen, Steingrímur Thorsteins-
son, Matthías Jochumsson. Þessir
menn og fleiri urðu allir samverka-
menn Jóns Sigurðssonar. Án þeirra
hygg eg, að hann hefði litlu til vegar
komið. Það er þeim að þakka, hve
fljótt hugsunarháttur þjóðarinnar sner-
ist. Þeir hafa sungið hugsanir Jóns
inn í íslendinga. Eg segi ekki, að þeir
hafi sótt hugsanir sínar til hans. En
þeir voru gagnteknir af sama þjóð-
ræknis-anda. Og þeir gátu látið
hjóðið berast. Þeir áttu þá tungu, er
talað gat til allrar alþýðunnar, svo að
segja, og kent henni að virða þjóð-
erni sitt og leggja rækt við það. Jóni
hefir verið þökkuð viðreisn þjóðarinn-
ar meira en þeim. Það er eðlilegt.
Það bar meira á starfi hans. Hann var
mikilvirkur framkvæmdarmaður; hin-
ir voru sáðmenn.