Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1921, Side 17

MÁTTUR ORÐSINS
15
láta sem flesta fá hlutdeild í honum.
Öll viðleitni í þá átt er þjóðernisvörn.
Með ýmsu móti er verið að vinna að
því verki á íslandi. Eg hefi ekki tíma
til að segja ykkur mikið um það starf.
En eitt má eg til að nefna, sem eg veit
ekki hvort þið vilið neitt um. Það er
e'n hreyfing, sem mér þyk*r einna
mest um vert í íslenzku þjóðlífi á
síðari árum. Á síðustu 10—12 árum
hafa þotið upp ungmennafélög um alt
land. Þau hafa samband sín á milh,
sameiginleg lög og eina yfir-stjórn.
Tilgangur þeirra er að efla alt
gott og þjóðiegt. Þessi félög gera
afar mikið gagn, og.þau sýna, að al-
þýða manna finnur hvar skórinn
kreppir. Mentalöngunin er rík í Islend-
ingum, en mörgum er erfitt að full-
nægja henni. Ungmennin hafa því
tekið til sinna ráða til að afla sér
þeirrar menningar, sem þau geta,
með samvinnu. Þau útvega sér menn
til að ferðast um og halda fyrirlestra,
og þau senda hvert öðru sína beztu
menn til að hvetja og leiðbeina. Þau
hálda fundi, svo oft sem því verður
við komið, til að ræða sín félagsmál
og jafnframt til þess að syngja feg-
urstu ljóðin og lögin sem þau kunna,
og ræða um beztu bækurnar, sem þau
hafa lesið. Einkum eru ljóðin og sög-
urnar fjörgjafi ungmennafélaganna —
einmitt það sama sem' fremur öllu öðru
hefir viðhaldið íslenzku þjóðerni á
liðnum öldum og mun viðhalda því
framvegis, svo framarlega sem því er
lífs auðið.
Eg held að augu manna 'séu að
opnast betur og betur til að sjá þetta.
Þeim mönnum fer fjölgandi, sem skilja
það, hver þjóðarnauðsyn það er, að
alþýða manna fái eitthvað gott að
lesa og við sitt hæfi. Alþingi hefir
viðurkent það með því að veita nokkr-
um rithöfundum, einkum skáldum, of-
urlítinn styrk árlega, til þess að þeir
hafi einhverja ögn til að lifa af. Þið
vitið, að það getur ekki verið arðsam-
ur atvmnuvegur að skrifa bækur á ís-
lenzku. Til þess er þjóðin of fámenn
— jafnvel þótt íslenzk alþýða kaupi
og lesi mæra af bókum að tiltölu við
fólksfjölda, heldur en nokkur önnur
þjóð í heimi. Sumir amast við þessum
skálda-styrkjum, kalla þá bitlinga og
ýmsum ljótum nöfnum, og telja margt
annað þarfara. Það er nú oft erfilt að
segja, hver þörfin er brýnust, þegar
margt kallar að í einu. En mín sann-
færing er það, að alþingi hafi aldrei
varið fé til neins, sem þarfara er.
Þjóðin hefir aldrei komist að betri
kaupum við neina starfsmenn sína en
skáldin, aldrei fengið jafn-þarft verk
unnið fyrir jafn-litla borgun. Því að
það eru þau, sem fremur öllum öðrum
halda uppi mentun alþýðunnar. Ef
þeirra nyti ekki við, færi það flest
fyrir ofan og neðan, sem vitrustu og
beztu menn heimsins eru að hugsa og
skrifa. Slíkar hugsanir kunna skáldin
ein að matreiða svo, að alþýðan geti
lagt sér til munns. Hvernig haldið þið
að andlega lífið yrði, ef engar bækur
væru gefnar út, nema þurrar fræði-
bækur, sem sárafáir vilja lesa og geta
lesið, eða skóiabækur, sem flestir
verða fljótt leiðir á og vaxa upp úr,
og svo blöðin, sem venjulega hafa nóg
með að tala um daginn og veginn,
flytja fréttir og rífast um flokksmál?
Hvernig mundi mæðrunum þykja það,
að eiga enga vísu né vers, til að raula
við vöggu barnanna sinna, og enga
fallega sögu né æfintýri til að segja