Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1921, Page 21

MÁTTUR ORÐSimS
19
í sálunum, ef við mistum — þó ekki
væri nema einn af smærri spámönnun-
um okkar með öllu því, sem eftir hann
liggur-
Fornsögur.
Þegar talað er um alþýðumentun
og þóðerni íslendinga, verður ekki
hjá því komist að minnast á forn-
sögurnar. Þær (hafa verið mentabrunn-
ur íslendinga og bezta þjóðernisvörnin
á liðnum öldum. Or þeim brunni hefir
þjóðin drukkið sér líf og þrótt; og
ekki íslenzka þjóðin ein, heldur nor-
rænu þjóðirnar allar- — Eg las í vet-
ur ræðu, sem Höfða-Andrés, nafn-
kunnur prestur í Noregi, flutti nýlega
um Snorra Sturluson. Þar er sagt
meðal annars: “Enginn hefir unnið
jafn-mikið að því, að hefja Noreg og
auka veg hans, eins og hann (Snorri).
Enginn, hvorki á Islandi né hér (í
Noregi) hefir gert Noregi annað eins
gagn og hann.”
Það er eftirtektarvert fyrir okkur
að heyra, hvernig aðrar þjóðir dæma
um íslenzkar bókmentir. Þeir fáu
menn í öðrum löndum, sem lagt hafa á
sig það mikla erfiði, að læra Islenzku
svo, að þeir geti lesið fornrit okkar á
frummálinu, þeir eru allir fullir af
undrun og aðdáun, og telja þau rit
hiklaust með dýrustu perlum í bók-
mentum heimsins. Eg þyrði ekki að
segja þetta eingöngu frá sjálfs mín
brjósti, væri hræddur um, að sá dómur
kynni að vera vilhallur. En af því að
þetta er líka einróma álit þeirra er-
lendra manna, er til þekkja, þá þori
eg að hafa það eftir- Og úr því að
þeim finst svo til um fornsögurnar —
erlendum mönnum, sem aldrei geta
lært að lesa íslenzk rit svo, að þau
njóti sín til fulls — hvað mundi þá um
okkur, sem eigum íslenzku að móður-
máli, ef við hefðum sinnu á að kynn-
ast vandlega okkar eigin bókmentum.
Eg verð að vaða úr einu í annað og
fara fljótt yfir; tíminn er naumur.
Við íslendingar eigum ekki mikið
af barnabókum af líku tæi og nú tíðk-
ast með öðrum þjóðum. Þó erum við
að hugsa um uppeldi og barnafræðslu,
eins og aðrir- Eg hefi þurft talsvert
um það að hugsa, hefi bæði alið upp
börn sjálfur og haft afskifti af barna-
fræðslu í mínu 'héraði. Eg veit, að eg
er þar fyrir ekki betur að mér í beim
efnum en hver og einn af ykkur. En
eitt langar mig þó til að segja ykkur,
sem eg efast um, að þið vitið. Þið
vitið sjálfsagt ekki öll, hve ágætt upp-
eldismeðal við eigum, þar sem forn-
sögur okkar eru. Eg hefði sjálfsagt
ekki trúað því, hefði eg ekki reynt
það, og get því varla búist við, að þið
trúið mér, nema þið viljið líka reyna.
— Það er ótrúlegt, hver áhrif það hef-
ir á börnin, einkum piltana, þegar þeir
fara að lesa íslendingasögurnar, Nor-
egskonungasögurnar, Fornaldarsögur
Norðurlanda, og alt þetta gamla góð-
gæti. Og þar með mætti gjarna telja
sumt af þeim þjóðsögum og æfintýr-
um, sem eingöngu hafa geymst í munn-
nlælum fram undir síðasta mannsald-
ur, en eru nú einnig gefnar út, svo að
allir geta lesið. Það er gaman að
leiða börn og unglinga inn í þetta
forðabúr og benda þeim á það, sem
þar er að sjá- Fyrst í stað þarf að
leiðbeina þeim, en þegar þau eru kom-
in upp á lagið, þá lesa þau vanalega af
kappi. Og þar með er eins og byrji
fyrir þeim nýtt tímabil af æfi þeirra.
Hugsunin vaknar og fær annað við-