Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1949, Síða 48

43
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
þeirra bornar í gíginn: „Héðan kom-
um við. Hingað hverfum við“. Þessi
voru greftrunarorð prestsins, er
hann jarðsetti landa sína. Og af því
hann einn var heilagur maður,
mátti hann hafast við í gíg-skálinni.
Hann einn sá og skildi, að eldguð-
inn endurlífgaði þann, sem fyrir
löngu var liðinn, og bar hið nýja
líf út úr djúpinu, nær sem barn
fæddist á eynni. En sá viðburður
var tilefni mikillar hátíðar og gleð-
skapar. Þó varð vart milli séð, hvort
vakti meiri hrifning fæðing eða
dauðsfall. Söngvar, dansar og ræðu-
höld voru jafnt viðhöfð við fæð-
ingar og greftranir. Þó komst hrifn-
ingin aldrei á hærra stig, en eftir
þann, sem hafði unnið sér álit al-
mennings. Sérstaklega var sungið
hátt og dansað dátt eftir ungan
mann, sem bjargað hafði barni frá
bráðum bana. Það var á sundi og í
þann veginn að verða illhveli að
bráð, þegar lífgjafi þess stökk í sjó-
inn og frelsaði það, en missti sjálf-
ur lífið. í þetta sinn sneiddi prest-
urinn lauf og lim af helgum jurtum,
óf úr þeim sveig og lét hann síga í
gíginn, í stað líkamans, sem var í
kviði hvalsins.
Mest hrifning greip þó Mandali,
á hinni árlegu hátíð þeirra. Hana
héldu þeir í tilefni af, að eldguðinn
hafði flutt hina fyrstu foreldra upp
í heiminn, og einnig til lofs og dýrð-
ar öllum þeim sem skilað hafði ver-
ið í undirdjúpin. Tilfinningar Man-
dala, gagnvart látnum forfeðrum,
skyldmennum og ættsystkynum,
voru mér með öllu óskiljanlegar.
Gleði þeirra, í þessu sambandi, virt-
ist mér sprottin af trúarvissu þeirra:
hinir framliðnu voru þeir sjálfir!
Hafði ekki eldguðinn gefið þeim líf
forfeðranna? Voru ekki hinir kviku,
í fullu fjöri, hinir sömu og þeir
sem látnir voru? Og við að vegsama
forfeðurna, voru þeir ekki að lofa
sjálfa sig?
Þrisvar sat ég með þeim þessa
árshátíð, en tók þó engan þátt í
henni. Hefði ég gert það, væri ég
ekki hér til frásagnar um Mandali.
Áður en hinn mikli dagur rann
upp var hvert mannsbarn komið
upp að gígnum; og stóð mannfjöld-
inn skjaldborg um skálina. Þar var
beðið, í þögulli lotning og eftirvænt-
ing, eftir að sól rynni úr sævi. En
þá hófust söngvar og dansar af meiri
gleði og fjöri, en nokkurn annan
ársins dag. Fyrst þegar ég var við-
staddur þessa hátíð, hélt ég að hver
syngi með sínu nefi, og dansaði eft-
ir eigin geðþótta. Síðar varð ég þess
vís, að söngvar og dansar voru allir
reglubundnir og athöfnin skipulögð,
að svo miklu leyti, sem trylt hrifn-
ing og ofsagleði leyfir. Öll stjórn há-
tíðarinnar var í höndum prestsins.
Stóð hann á klöppinni við gíginn,
og hélt á langri bambústöng, sem
hann notaði til að gefa lýðnum bend-
mgar og fyrirskipanir viðvíkjandi
athöfninni. Stundum söng hann eða
tónaði nokkur orð, og svaraði lýð-
urinn með söng. Aldrei greindi ég
skil á orðum prestsins, en efast ekki
um að mannfjöldinn skildi þau.
Enda voru eyru þeirra eins og önn-
ur skilningarvit, mun næmari en
mín. Með svörunum fylgdist ég, og
dró af þeim, að alt þetta messu-
hald var lofgerð til eldguðsins og
forfeðranna. Og var sem öll raun-
vera hyrfi fólkinu sjónar. Þessa