Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1954, Blaðsíða 69

ÍSLENZK HELGIKVÆÐI Á MIÐÖLDUM
51
Það sem eftir er kvæðisins (75—100
erindi) er mest iðrandi sjálfs-
asakanir með bænum og Máríu-
J°fi. Kvæðið sýnir, að Eysteinn
unni guðfræði sína, en var tæplega
frumlegur hugsuður. Með áherzlu
þeirri er hann leggur á synd og náð
riendur hann nær Passíusálmunum
eu Sólarljóðum.
En kvæðið ber líka vott þess að
ann var míKið skáld, sem kunni að
Wasa lífsanda í verk sitt. Hann náði
essum árangri að ekki litlu leyti
jneð því að sneiða hjá hinum fornu
enningum skáldamálsins; það gerði
væðið auðskildara, aðgengilegra,
emdi brautina til hjartans; hann
^ar Jónas Hallgrímsson og Tómas
uomundsson sinnar tíðar. Stíll
ans varð auðveldari en allt það,
f61n áður hafði heyrzt, þó dregur
1 kver£þ úr hátign og mikilfeng-
hans. Vísuorð hans eru mátu-
að^b hr™kil stílföst til þess
p - nra iram lof Drottins og Máríu.
vald hans er röskleg, myndir vel
, ar’ -^ýringar hans á fjandanum
Ve^ Verið skemmtilega beizkar.
sé6^ að úirta og ljómi kvæðisins
s ‘e ^Ur 1 kaldara lagi, ef borið er
an við andlátsbæn Kolbeins eða
ssiusalmana. Samt hafa sumir
U rúshýrendur (Paasche) lagt
rz u á dýpt tilfinninga hans.
að^ skáldið vissi, hvert hann var
list kvað hann ætlaði sér með
Slnni sést af sjálfs hans orðum:
jorn menn/ er frœðin kunnu
sluJ° klók af heiðnum bókum
sunoTi ?íUkt ^ sinum kóngum
Áf h -]0' Weö úanslcri tungu.
f þvihku móðurmáli
meir skyldumst eg en nokkur þeira
hrærðan dikt með ástarorðum
allsvaldanda kóngi gjalda.
Þetta erindi er nær upphafi
kvæðis, en hinar tvær nálægt
kvæðislokum:
Veri kátar nú virða sveitir.
Vœtti eg þess, í kvæðis hœtti
vorkenni þótt verka þenna
vanda eg miðr, en þœtti standa.
Varðar mest til allra orða
undirstaðan sé réttlig fundin,
eigi glögg þótt Eddu regla
undan hljóti að víkja stundum.
Sá, er óðinn skal vandan velja,
velr svo mörg í kvœði að fela
hulin fornyrði að trautt má telja,
tel eg þenna svo skilning dvelja.
Vel því — að hér má skýr orð skilja,
skili þjóðir minn Ijósan vilja, —
tal óbreytilegt veitt að vilja. —
Vil eg að kvœðið heiti LILJA.
Skáldið náði tilgangi sínum. Það
er víst, að kvæðið varð svo vinsælt,
að öllum var kennt það, og áttu
menn að fara með það daglega, eða
að minnsta kosti einu sinni í viku.
Aðdáun fólks á kvæðinu kemur
hvergi betur fram en í orðtækinu:
„allir vildu Lilju kveðið hafa.“
Fimmtándu aldar skáldin gerðu
slíkt hið sama meo því að nota hátt-
inn og líkja eftir kvæðinu: meiri
fullkomnun gátu þeir ekki hugsað
sér en ljómaði af þessu tízkukvæði
fjórtándu aldarinnar. Siðaskipta-
menn fóru að dæmi þeirra með því
að taka Lilju upp í Vísnabók Guð-
brands (1612), að vísu með nokkrum