Fréttablaðið - 15.12.2012, Blaðsíða 40

15. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 40
Samfylkingin kýs sér formann í janúar og Árni Páll Árnason, fyrr-um félagsmálaráðherra og efna-hags- og viðskiptaráðherra, hefur gefið kost á sér, ásamt Guðbjarti Hannessyni. Árni Páll fór út úr
ríkisstjórn um áramótin, en hafði í haust
sigur í prófkjöri í Suðvesturkjördæmi gegn
Katrínu Júlíus dóttur fjármálaráðherra.
Hvað kemur til að hann sækist eftir for-
ystu í flokknum?
„Ég vil gefa kost á mér og mínum kröft-
um til að leiða Samfylkinguna á þessum
umbrotatímum. Ég held að flokkurinn og
þjóðin þurfi á því að halda að hafa öflugt
stjórnmálaafl sem vinnur með fordómalaus-
um hætti á forsendum klassískrar jafnaðar-
stefnu og berst fyrir raunhæfum lausnum
á þeim flóknu viðfangsefnum sem við er að
etja.
Þjóðin á mikið undir því að það takist
vel til. Við lifum óvissutíma. Fólk upplifir
eðlilega vaxandi vonleysi þegar áhrifin af
hruninu eru orðin að fullu ljós, laun hafa
lækkað og eru ekki að fara að hækka. Lánin
hafa hækkað og standa þar föst og skatt-
byrðin hefur þyngst.
Efnahagslegt sjálfstæði okkar var í stór-
hættu fyrir nokkrum árum og getur enn
brugðið til beggja vona með það. Ríkið er
mikið skuldsett og við erum læst í höftum,
án fullnægjandi tengsla við hið alþjóðlega
umhverfi. Efnahagsmál, atvinnumál og
tengsl okkar við aðrar þjóðir verða helstu
verkefni næstu ára og ekkert verður leyst
ef heildarsýn vantar. Að þessu vil ég vinna.
Við þurfum raunhæfar lausnir en ekki
loforðakapphlaup. Við þurfum vöxt í efna-
hagslífið á sjálfbærum forsendum og góð
starfsskilyrði helstu vaxtargreina. Við
þurfum að mæta þörf okkar fyrir góða
opinbera þjónustu, án tillits til efnahags,
og mæta með sanngjörnum hætti kröfum
þeirra fjölmennu kvennastétta, sem veita
þjónustuna, um bættan starfsaðbúnað og
betri kjör. En samt getum við ekki aukið
ríkisútgjöld á næstu árum. Við verðum að
greiða niður skuldir og búa í haginn fyrir
framtíðina.“
Fáfengileg stjórnmál
Árni Páll segir að gríðarlega miklu máli
skipti hverjir takist á við þessi flóknu verk-
efni. Samfylkingin verði að leiða þá vinnu á
forsendum hefðbundinnar jafnaðarmennsku.
En hefur hann leitt að því hugann lengi að
sækjast eftir formennsku í flokknum?
„Nei. Og ákvörðunin réðst af ástæðum sem
ég hefði aldrei getað ímyndað mér þegar ég
settist á þing 2007. Reynslan af stjórnmála-
starfi í hruninu breytti mér. Fáfengileiki
stjórnmálanna sem hefðbundins samkvæmis-
leiks hefur orðið mér ljósari allt þetta kjör-
tímabil. Hugmyndin um vegtyllur vegtyll-
anna vegna hefur orðið mér fjarlægari.
Að sama skapi hefur aukist óþol mitt fyrir
meðvirkni og fyrir því að vera með bara til
að vera með. Mér finnst þjóð sem hefur geng-
ið í gegnum svona miklar umbreytingar eiga
það skilið að fá raunveruleg svör og raunveru-
legt efnisríkt samtal en ekki loforðaglamur
og karp. Alls staðar þar sem ég kem þráir
fólk þetta; hreinskilið, innihaldsríkt og opið
samtal.
Þess vegna er ég alveg einlægur þegar ég
segi: ég vil umboð til að breyta. Ég vil ekki
leiða flokkinn sem meðreiðarflokk úreltra og
ónýtra stjórnmála.“
Ertu að segja að hann sé það í dag?
„Hann er auðvitað hluti af stjórnmála-
kerfinu, en það er í okkar valdi að breyta því
miklu meira en við höfum gert. Samfylkingin
var stofnuð til höfuðs úreltri stjórnmála-
menningu og á að vera í fararbroddi opinna
og valddreifðra vinnubragða. Við erum stór
og fjölbreyttur flokkur og eigum ekki að vera
feimin við það heldur nýta kosti fjölbreytn-
innar.
Valdataumarnir eru þarna og við verðum
að þora að taka í þá. Ef við tökum ekki í þá
heldur samfélagið bara áfram að þróast án
okkar áhrifa. Jafnaðarmenn verða að þora
að hafa áhrif á samfélagsþróunina, taka til
sín völdin og breyta samfélaginu sjálfir með
almannahagsmuni að leiðarljósi.
Verstu dæmin um afturför í velferðar-
þjónustu í nágrannalöndum okkar hafa orðið
þegar jafnaðarmenn hafa ekki treyst sér til
að leiða umbótaferlið sjálfir og leyft hags-
munaaðilum, óheftum markaðsöflum og
fulltrúum sérhagsmuna að ráða ferðinni.
Veröldin stendur ekki kyrr þó jafnaðarmenn
treysti sér ekki til að móta samfélagið. Þá
heldur samfélagið bara áfram að þroskast, á
öðrum forsendum.
Spurningin er bara þessi: þorum við sem
jafnaðarmenn að hasla okkur völlinn, eða
ætlum við að halda áfram að halda fallegar
ræður og leyfa markaðsöflunum og hags-
munaaðilunum að fara sínu fram.
Jafnaðarmenn um alla Evrópu standa nú
eftir fjármálakreppuna frammi fyrir alger-
lega nýjum veruleika, rétt eins og við. Sam-
félagið sem við byggðum um alla Evrópu í
kjölfar kreppunnar miklu er í upplausn. Það
er þýðingarlaust að láta eins og gærdagurinn
geti haldið áfram endalaust. Við verðum að
svara kröfum nýrra tíma, rétt eins og Héð-
inn, Vilmundur landlæknir og Haraldur Guð-
mundsson gerðu svo vel á sinni tíð.“
Vinstri stjórn
Samfylkingin hefur verið í stjórn með
Vinstri grænum á þessu kjörtímabili. Hvaða
óskir hefur Árni Páll varðandi samstarfs-
aðila?
„Mér finnst stór jafnaðarmannaflokkur
eiga að reyna vinstra samstarf sem fyrsta
kost. Staða Samfylkingarinnar í skoðana-
könnunum í dag vekur hins vegar upp
verulegar efasemdir um það að hún verði í
aðstöðu til þess að leiða ríkisstjórn. Flokkur
með 20 prósent mun tæplega leiða nokkra
ríkisstjórn, hans bíður bara hækjuhlutverk.
Það er því verk að vinna fram að næstu kosn-
ingum.
Treystum við okkur til þess að tala við
þann mikla fjölda fólks sem bíður eftir
stjórnmálaafli með ný vinnubrögð og sterka
sýn um hvert skuli halda og er tilbúið til að
leggja traust á trúverðugt stjórnmálaafl og
nýta afl alls þessa fólks til að mynda breið-
fylkingu sem getur skilað árangri fyrir þjóð-
ina í heild? Eða leikum við biðleiki og kjós-
um frekar ímyndað öryggi fortíðarinnar og
kyrrstöðuna, en sættum okkur þá líka við
að missa af því sögulega tækifæri að leiða
þjóðina áfram á óvissutímum.“
Fordómalaust samtal
Hvernig sér Árni Páll Samfylkinguna þróast,
verði hann formaður?
„Ég held að það sé mjög mikilvægt að hún
hafi þrek til þess að nýta þessa miklu styrk-
leika, að vera þessi fjölbreytta hreyfing og
ekki hræðast það eða fela, heldur njóta þess.
Samfylkingin á einfaldlega að geta verið
sterkari en aðrir flokkar vegna þess að hún
býr að mjög fjölbreyttum rótum. Hjá okkur
eiga allir að eiga rödd. En til að þetta gerist
verður að virða öll sjónarmið og ræða hluti
með opnum hætti áður en komist er að niður-
stöðu.
Samtal er ekki afsökun fyrir athafnaleysi,
heldur nauðsynleg forsenda skynsamlegrar
niðurstöðu. Að samtalinu loknu þarf að kom-
ast að niðurstöðu, taka ákvarðanir og ég
treysti mér til þess. Og ég treysti mér líka
til að vinna niðurstöðu Samfylkingarinnar
brautargengi í samvinnu við aðra flokka.“
Árni Páll segir að lykilatriði Samfylking-
arinnar eigi að vera loforð um fordómalaust
samtal. Allt það fjölbreytta fólk sem skipar
flokkinn eigi að finna sér þar stað og vera
stolt af flokknum.
„Við þurfum ekki forystumann sem snýr
baki við þjóðinni, horfir á þingflokkinn og
lítur á sig sem sáttasemjara ólíkra hópa í
dægurþrasi. Við þurfum forystumann sem
treystir sér til að snúa sér að þjóðinni, tala
hana á sitt band og fylkja öllum flokknum að
baki sér um framtíðarsýn jafnaðarmanna og
raunveruleg verkefni á hennar grunni. Af
verkunum verðum við dæmd, en ekki orð-
unum.
Kyrrstaða er ekki valkostur fyrir jafnaðar-
flokk eins og Samfylkinguna. Okkur er eigin-
legt að sækja fram fyrir betra samfélagi, en
ekki að verja óbreytt ástand.“
Kyrrstaða er ekki valkostur
Árni Páll Árnason sækist eftir formennsku í Samfylkingunni. Hann segir vinstri stjórn alltaf eiga að vera fyrsta valkost og
vill umboð til breytinga. Jafnaðarmenn verði að hafa þrek til erfiðra ákvarðana.
VILL BREYTINGAR Árni Páll Árnason segist sækjast eftir umboði til að breyta. Hann vill ekki leiða flokkinn sem meðreiðarflokk úreltra stjórnmála. FRÉTTABLAÐIÐ/VILLI
Árni Páll segist ófeiminn við að nota hugtök sem mörgum finnst gamaldags og klisjukennd.
Hann líti til að mynda á baráttuna fyrir aðild að Evrópusambandinu sem áframhald af
aldalangri stéttabaráttu og kröfu íslensks verkalýðs um að losna undan oki vistarbands og
síðar launa sem greidd voru í inneignarnótum hjá kaupmanninum. Enn fái Íslendingar borgað
í inneignarnótum, sem heiti nú íslenska krónan, en skuldi í alvörupeningum sem tengdir eru
raunverulegum verðmætum.
Hann segir Samfylkinguna hafa litast af því að hafa lent í erfiðum verkefnum á ótrúlegum
tímum.
„Manni leið alla daga eins og maður væri að drukkna, með kökkinn í hálsinum og fannst
maður aldrei vera nógu lengi í vinnunni. Þetta var þannig tilfinning. Svo biðu manns jafn erfið
verkefni daginn eftir. Á nokkrum dögum þurfti að taka ákvarðanir sem venjulega hefðu verið
teknar að undangengnum tveggja mánaða undirbúningi, hver um sig. Og maður var kannski að
taka margar slíkar á viku. Það gleðilega var að finna samt svigrúm til þess að taka á alvarlegum
velferðarvanda, eins og atvinnuleysi ungs fólks og koma af stað byggingu hjúkrunarheimila um
allt land, sem ekki var hægt að byggja meðan smjör draup af hverju strái.
Auðvitað litaði þetta ástand okkur öll og þetta hefur litað flokkinn, en það er mikilvægt að
við festumst ekki í því verklagi sem leiddi af þessu neyðarástandi. Við vorum stofnuð til að
vera öðruvísi flokkur.“
Verðum að þora
Árni Páll er gjarnan flokkaður til
hægri í Samfylkingunni. Hann
segist aldrei hafa séð menn geta
bent á ummæli eða skoðanir
hans sem styðji þá flokkun. Hann
eigi til að mynda marga vini
í forystu norrænna jafnaðar-
mannaflokka og geti fullvissað
hverja sem er um að þeir séu
ekki vinstra megin við hann.
Slíkir merkimiðar leiði hins vegar
hugann að því að hugmyndin á
bak við Samfylkinguna sem flokk
sé ekki sjálfgefin.
„Hugmyndin að baki Samfylk-
ingunni var sú að við myndum
hætta svona uppnefnum. Þetta
eru uppnefnin sem leiddu til
áhrifaleysis vinstri flokka um
áratugi, vegna þess að allir voru
alltaf að flokka hverjir aðra eftir
einhverjum tilbúnum merki-
miðum. Þetta endaði í þeim
ógöngum sem mín fjölskylda
upplifði– og áreiðanlega margar
aðrar– að kjósa í eitt skiptið fjóra
ólíka flokka en vera sammála um
allt sem máli skiptir.
Uppnefni og dilkadráttur af
þessum toga er tilræði við tilvist
Samfylkingarinnar. Samfylkingin
á að rúma fjölbreytt viðhorf–
annars er hún ekki Samfylking.
Þess vegna fórum við af stað í
hana. Fyrirheitið um Samfylk-
inguna er fordómalaust samtal
um alla hluti og niðurstaða á for-
sendum almannahagsmuna, sem
við erum tilbúin að berjast fyrir.“
➜ Vinstri eða hægri?
Kolbeinn Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is
Mér finnst stór
jafnaðar mannaflokkur
eiga að reyna vinstra
samstarf sem fyrsta kost.
Árni Páll Árnason
formannsframbjóðandi