Fréttablaðið - 15.12.2012, Blaðsíða 50

15. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 50
Þetta er hópverk fyrir sjö dansara og leikara og ber titilinn Já elskan. Þar erum við að fást við hugmynd-ir um fjölskylduna og hin ýmsu fjölskyldumynstur. Fókusinn er á alls kyns aðstæður og atburði sem
koma upp innan fjölskyldunnar, hvernig fólk
bregst við þeim og hvaða áhrif það hefur á
okkur. Samskipti og samskiptaleysi.“
Geturðu nefnt dæmi um aðstæður sem þið
takið fyrir? „Við erum búin að fara um víðan
völl. Byrjuðum aðeins að hittast síðasta
vor og vorum þá aðallega að viðra skoðanir
okkar um það hvað fjölskylda væri. Bæði
í gegnum söguna og hvernig fjölskyldu-
mynstrin hafa breyst, stórfjölskyldurnar eru
til dæmis ekki jafn stórar núna og þær voru
þannig að nú eru færri um hlutverkin innan
fjölskyldunnar en áður var. Spurningin sem
við stóðum frammi fyrir var: Hvað er venju-
leg fjölskylda? Er hún til? Út frá því fórum
að skoða það sem á ensku kallast „dysfunc-
tional“ fjölskyldur. Við höfum ekki fundið
neitt gott íslenskt orð yfir það hugtak, en við
höfum valið að kalla það brotnar fjölskyldur.
Þegar maður fer að skoða birtingarmyndir
þess þá er það óskaplega margt sem fellur
undir þá skilgreiningu. Allt frá andlegu, lík-
amlegu eða kynferðislegu ofbeldi til þögg-
unar á einhverju litlu leyndarmáli. Þöggun
á fíkn eða á því að einhver í fjölskyldunni er
veikur á líkama, sál eða geði. Það fer alveg
allan skalann frá miklum öfgum og niður í
einhverja smámuni. Ég held að í öllum fjöl-
skyldum séu einhver leyndarmál sem eru
grafin og ekki má tala um. Kannski er það
bara mannlegt. En niðurstaðan varð sú að
það sé ekkert til sem heitir týpísk kjarnafjöl-
skylda, þessi ímynd sem markaðsheimurinn
er alltaf að reyna að selja okkur.“
Kveikjan er eigin reynsla
Ert þú fjölskyldumanneskja sjálf? Áttu
mann og börn? „Nei. Ég á hvorki mann né
börn, en ég kem úr mjög stórri fjölskyldu.
Og mamma og pabbi koma bæði úr stórum
fjölskyldum þannig að það er mjög mikið af
fólki í kringum mig. Það er svo merkilegt
hvað líf manns er tengt fjölskyldunni. Bæði
vandamálin og sorgin en líka gleðistund-
irnar, stuðningurinn og ástin.“
Byggirðu verkið á eigin reynslu?
„ Kveikjan var svolítið þar. Ég er þrjátíu
og fimm ára og fór svona að skoða hvar
mamma og pabbi voru stödd á þeim aldri.
Þau voru komin með börn og bú og fjöl-
skyldu en ég er ein og það er bara allt öðru-
vísi líf. Ég fór líka að skoða þetta net sem
fjölskyldan er, sérstaklega ef þú kemur
úr stórri fjölskyldu eins og ég. Ég kem úr
stórum systkinahópi og á fullt af frændfólki
og það fólk er mér svo mikill stuðningur, að
mörgu leyti eins og öryggisnet. En á sama
tíma er þetta auðvitað fólkið sem maður
lendir í miklum árekstrum við. Svo eru auð-
vitað alls konar mynstur til. Sumir eiga
enga foreldra, sumir vilja ekki tala við for-
eldra sína eða systkini, það eru svo margar
hliðar á þessu. Samt sem áður eru þessi
tengsl rosalega sterk, þessi blóðtengsl. Í
rannsóknunum fyrir sýninguna las ég fullt
af sögum af fólki sem er endalaust að leita
uppruna síns en aðrir vilja helst klippa á öll
tengsl. Þetta eru svo miklar öfgar. Niður-
staðan er sú að alveg saman hversu langt þú
reynir að flýja þá kemstu ekki undan for-
tíðinni og fjölskyldunni. Þetta eru ræturnar
okkar og það er ekkert hægt að klippa á
þær. Við erum öll með þessar rætur hvort
sem okkur líkar betur eða verr. Þær eru
hluti af því hver við erum. En ég gerði þetta
alls ekki ein. Allur hópurinn lagði til sögur
sem við unnum úr. Ég hefði aldrei getað
gert þetta ef ég hefði ekki allt þetta frá-
bæra fólk með mér.“
Hafið þið fundið einhverjar formúlur
fyrir því hvernig fjölskyldur virka? „Nei,
einmitt ekki. Það er mjög persónu bundið
en skýringin virðist oft liggja í okkar
eigin fortíð og hvernig við fórum í gegnum
okkar æsku og uppvaxtarár. Sumir virðast
reyna að aðlagast einhverju mynstri sem
þeir halda að sé rétt á meðan aðrir reyna
að synda á móti straumnum til þess að
lenda ekki í sama farinu og foreldrarnir
til dæmis. Oft setjum við okkur í að stæður
sem eru kannski ekkert endilega réttar
fyrir okkur bara vegna þess að umhverfið
og fjölskyldan hefur mótað okkur í þá átt.
Margir reyna bara að falla inn í eitthvert
fyrirframgefið mót án þess að velta því sér-
staklega fyrir sér hvað henti þeim sjálfum
best.“
Gæti verið að vinna í banka
Þú reyndir það, ekki satt? „Jú jú, ég fór í
viðskiptafræði og útskrifaðist úr henni. Ef
ég hefði ekki rankað við mér gæti ég allt
eins verið að vinna í banka núna. það var
samt ekki fyrir neina pressu frá fjölskyld-
unni að ég fór í það nám. Ég var bara eitt-
hvað voða týnd í lífinu og vissi ekkert hvað
ég vildi gera. Það voru allir að fara í við-
skiptafræði í nýja háskólanum HR á þess-
um tíma og ég fylgdi bara straumnum. Svo
var það bara ekki alveg málið fyrir mig.“
Ertu búin að dansa alveg síðan þú varst
krakki? „Að vissu leyti má segja það. Ég
var lengi í fimleikum og alltaf aðeins
í dansi svona með, aðeins í djassball-
ett, aðeins í ballett og svo framvegis. Svo
endaði það með því að ég hætti í fimleik-
unum og langaði langmest til að fara í ein-
hvern nútímadans en það var bara ekki
mikið í boði á þeim tíma, þú fórst annað
hvort í Listdansskólann eða djassballett.
Ég endaði í Kramhúsinu hjá henni Hafdísi,
þeirri miklu forystukonu sem var löngu á
undan öllum öðrum með allt svona hér á
Íslandi. Ég byrjaði þar þegar ég var sextán
ára, minnir mig, og var á alls konar nám-
skeiðum í nútímadansi en endaði svo í
afródansi og var í honum í átta ár áður en
ég fór út til New York í dansnám 25 ára.“
Var það ekki stórt stökk að yfirgefa stór-
fjölskylduna og vera alein í New York?
„Eiginlega ekki. Ég fór út á sama tíma og
vinkona mín og við bjuggum saman með
fleiri íslenskum krökkum. Við vorum alltaf
frá þrjú til sex sem bjuggum saman í pínu-
litlum íbúðum þannig að ég var ekkert ein
fyrr en síðasta árið. Mér finnst ekki gott
að vera ein, kannski af því ég er úr svona
stórri fjölskyldu, mér finnst gott að hafa
fólk í kringum mig. Kannski væri það öðru-
vísi ef ég hefði alist upp sem einkabarn.“
Þér gekk vel í New York og ert búin að
vera að ferðast út um allt með eigin sýning-
ar. „Já, ég starfa með Brian Gerke dansara
og danshöfundi og við erum búin að vera
dálítið mikið á flakki með sýningar dúós-
ins Steinunn and Brian. En ég bý alveg hér
á Íslandi, starfa sjálfstætt sem dansari og
danshöfundur og er að kenna í Listaháskól-
anum sem stundakennari í dansdeildinni.“
Þú kallar Já elskan dansverk, ekki dans-
sýningu. Hvað inniber það? „Ég segi að
þetta sé dansverk, já, og þá vaknar auð vitað
spurningin hvað er dans? Ég er menntaður
danshöfundur og vinn þetta út frá mínum
aðferðum og mínum hugmyndum um dans.
Það eru samt leikrænir kaflar í verkinu
sem við í hópnum höfum öll lagt til upp úr
pælingum okkar. Mér finnst erfitt að setja
þetta í einhvern kassa. Við erum að skoða
karaktera og vinna mikið með manneskj-
una; tilfinningar, sálarflækjur og bara
mannlegt eðli, en við vinnum það út frá lík-
amanum. Þú gætir alveg sett allar þessar
pælingar í málverk eða bók en við setjum
þær á svið, setjum í þær hreyfingu og köll-
um það dansverk. Svo er það eiginlega bara
áhorfandans að gera það upp við sjálfan
sig hvaða skilning hann leggur í hugtakið
dans. Er það bara það sem þú sérð í Dans
dans dans eða So You Think You Can Dance
í sjónvarpinu eða getur dans verið eitthvað
annað og meira? Fólk verður bara að koma
á sýninguna og dæma fyrir sig sjálft.“
Það er svo merkilegt hvað
líf manns er tengt fjölskyldunni.
Bæði vandamálin og sorgin en
líka gleðistundirnar, stuðningur-
inn og ástin.“
Kemst aldrei undan fortíðinni
Steinunn Ketilsdóttir vinnur hörðum höndum þessa dagana að uppsetningu dansverks síns Já elskan. Viðfangsefnið er
ekki smátt í sniðum; fjölskyldan, hlutverk hennar og samskipti fjölskyldumeðlima. Steinunn býr ein en kemur úr risastórri
fjölskyldu og þekkir vel þær margbreytilegu tilfinningar sem samskiptin við fjölskyldumeðlimi valda.
PÆLINGAR
Vinnuferlið hefur
verið langt og
strangt en áhuginn
hefur ekkert minnk-
að og að lokinni
æfingu eru málin
rædd í þaula.
FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Friðrika
Benónýsdóttir
friðrikab@frettabladid.is