Fréttablaðið - 15.12.2012, Síða 108

15. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 68
Bjarna-Dísa
Höfundur: Kristín Steinsdóttir
Útgáfa: Vaka-Helgafell
Fjöldi síðna: 158
Skyndilega er Bjarni horf-inn. Ég rýni út í myrkrið, sekk í gljúpan snjóinn. Brýst um. Hvar er hann? Af hverju í fjandanum getur hann ekki beðið
eftir mér? Finn hvernig heiftin
heltekur mig.
– Bíddu, Bjarni! Bíddu eftir
mér!
Ég endurtek köllin í sífellu og
öskra mig hása en hann er horf-
inn með öllu. Þá sé ég glitta í hann
gegnum élin. Og það hefur heldur
dregið saman með okkur.
Helvítis þrjóskan í honum
bróður mínum. Alltaf sama sauð-
nautið, þetta hálftröll. Þessi óláns-
gepill! Ég skal nú sýna honum í
tvo heimana.
– Andskotans bölvaður ódámur-
inn þinn! Bíddu eða þú skalt hafa
verra af! öskra ég eins hátt og ég
get.
Bít í tunguna á mér. Svitna! Nú
er ég farin að bölva. En hvað er
Bjarni líka að æða á undan mér,
reita mig til reiði? Hann veit alveg
að ég á það til að sleppa mér og
ráða ekkert við mig.
Ég var alltaf fyrirferðarmikil.
Háværust af öllum krakkaskar-
anum. Og orðhvöt. Mér var sagt
að stilla mig ef ég ætlaði ekki að
kalla ógæfu yfir fjölskylduna með
bölvi og ragni. Var hótað með því
að skrattinn kæmi og tæki mig
eins og alla þá sem tvinnuðu
saman blótsyrði. Sagt að fjandinn
sæti um þá sem misstigju sig. Og
þeir fengju að brenna í logum hel-
vítis. Svo var brýnt fyrir mér að
ákalla Guð almáttugan.
Mér fannst lítill kengur í því
að kalla á Guð en reyndi að stilla
mig. Og ég gætti mín þegar börn
voru nálægt, einkum kornabörn.
Enginn skyldi segja að ég skaðaði
hvítvoðunga með blótsyrðum.
Ýmsar sögur gengu um ung-
börn sem ekki komust til manns
vegna þess að það var rifist svo
mikið í návist þeirra, sum urðu
krypplingar, önnur misstu vitið.
Og ekki mátti bölva til sjós eða á
ferðalögum.
Ég ætlaði heldur ekkert að bölva
núna og eiginlega var það óveru-
legt þótt ég sendi Bjarna aðeins
tóninn.
Enn hefur gefið í vindinn. Og
élin sem voru sakleysisleg til
að byrja með eru orðin að þéttri
snjókomu. Veðurspá Guðmundar
bónda er að ganga eftir. Helvítis
karlinn er forspár. Best gæti ég
trúað að hann magnaði upp veðrið
og sendi það á okkur í refsingar-
skyni fyrir að hlýða ekki. Þetta ill-
fygli! Ég berst við að halda mig
í slóðinni en hríðin blindar. Svo
geng ég fram á Bjarna. Hann situr
undir bjargi sem skagar upp úr
snjónum og er með bakið í vind-
inn. Ég er lafmóð og fötin límast
við mig.
– Af hverju snerir þú ekki við
þegar byrjaði að snjóa og hvessa
fyrir alvöru? spyr hann rámur.
– Þú vissir að ég ætlaði með þér,
tekst mér loks að stynja upp þegar
ég er sest hjá honum. Hvað varstu
að stinga mig af?
– Það var útrætt mál. Vanbúið
fólk hefur ekkert upp á heiðar að
gera.
– Hvers konar þvættingur er
þetta! Ég er kófsveitt undir öllum
fataleppunum. Svo kemur þér ekki
hætis hót við hvernig ég ferðbý
mig.
– Víst, ef þú örmagnast. Hvað
gerirðu þá?
– Ég spjara mig!
– Þú getur enn snúið við og verið
um kyrrt þar til veðrinu slotar.
Hver veit nema falli ferð yfir heiði
næstu daga.
– Hættu þessum úrtölum,
Bjarni. Ég ætla ekki að láta refsa
mér eða missa vistina.
– Kannski má sækja þig fljót-
lega upp yfir heiði.
– Þessu trúirðu nú ekki einu
sinni sjálfur! Kerlingarálftin hún
Sunneva drepur mig ef ég kem
ekki.
Bjarni situr þegjandi um stund.
Undir bjarginu erum við nánast í
skjóli.
– Dísa, það er ekki langt síðan
maður fannst á leiðinni milli
Seyðis fjarðar og Héraðs, byrjar
hann hikstandi. Manstu eftir því?
Hann hét Magnús. Vinnumaður
var að svipast um eftir fé og gekk
fram á Magnús fyrir algera tilvilj-
un skammt frá Eyvindarárgilinu.
– Hvað kemur hann okkur við?
– Ekki annað en það að hann
örmagnaðist trúlega. Í vondu
veðri eins og núna. Vinnumaður-
inn dröslaði honum heim og hann
var lagður inn í frammistofu.
Flestir héldu hann væri dauður og
sumir voru órólegir að vita hann
í húsinu. Vissu ekki upp á hverju
hann tæki, afturgenginn. Aðrir
sögðu að það leyndist með honum
líf. Bóndakonan hélt því meðal
annars fram en enginn hlustaði
á hana. Greinilegt var að Magn-
ús hafði drukkið. Þegar hann var
kominn inn í stofu og hitnaði lagði
af honum stækan brennivínsþef
og hann roðnaði í vöngum.
– Ég skil ekki alveg hvað þessi
Magnús kemur okkur við …
– Um nóttina vaknaði bóndinn
við þrusk í frammistofunni og
fór að gæta að hverju það sætti.
Heyrðist þá mikið hark og stimp-
ingar að framan en enginn þorði
að fara á eftir honum. Gekk bónd-
inn svo frá Magnúsi að hann
hreyfði sig ekki framar.
– Og af hverju ertu að segja mér
þessa sögu?
– Kannski ættirðu að koma
þér til byggða áður en það er um
seinan?
– Óttaleg heybrók ertu að verða!
– Getur þú aldrei hlustað á
annað fólk, óhemjan þín?
– Mér heyrðist þú nú ekki vera
mjög samvinnuþýður í baðstof-
unni á Þrándarstöðum í morgun!
– Það er ekki verra en vant er
að reyna að tjónka við þig. Bjarni
bröltir undan steininum. Honum
gengur illa að fóta sig og veltur
um koll í snjónum.
– Hefur þú ekki nóg með sjálfan
þig, góði minn?
– Og kjaftinn hefurðu fyrir
neðan nefið eins og venjulega,
tautar Bjarni.
– Þú hefðir betur fengið eitthvað
af honum sjálfur, gauðið þitt!
Ég rétti fram höndina og kem
Bjarna á lappirnar. Svo hjálpa ég
honum að lyfta klyfjunum upp á
bakið. Hann rymur og stynur,
hagræðir pokanum betur og enn
betur. Ætlar hann ekki að drattast
af stað? Enn hefur bætt í hríðina.
– Eigum við að reyna að koma
okkur áfram og hætta þessu
drolli? hrópa ég upp yfir veður-
gnýinn. Bjarni lagfærir klyfjarn-
ar einu sinni enn, setur undir sig
hausinn og þrammar af stað án
þess að segja aukatekið orð.
[hluti 2. kafla, bls. 18-22]
Óttaleg heybrók
ertu að verða!
Þórdís Þorgeirsdóttir fæddist í lágum torfkofa austur á landi á 18. öld, öld
hjátrúar og hindurvitna. Afdrif hennar urðu efni í grimmilega þjóðsögu.
En hver var hún, stúlkan sem sagan nefnir Bjarna-Dísu? Í skáldsögu sinni,
Bjarna-Dísa, segir Kristín Steinsdóttir söguna hennar. Hér er gripið niður
þar sem systkinin Þórdís og Bjarni berjast við veðrið á Fjarðarheiðinni.
KRISTÍN STEINSDÓTTIR Segir sögu Bjarna-Dísu frá nýju sjónarhorni en hún hefur
ekki átt sér málsvara fyrr.
Bjarni Þorgeirsson er á ferð um Austfirði og systir hans Þórdís/Dísa slæst
í för með honum. Þegar þau ætla að leggja af stað yfir Fjarðarheiði fer
veður versnandi og er snjókoma með talsverðu frosti. Dísa þreytist og
gefst að lokum upp. Bjarni grefur hana í fönn, heldur áfram og kemst að
lokum illa farinn að bænum Firði í Seyðisfirði. Óveðrið geisar en fimm
dægrum eftir að hann skilur við Dísu rofar til. Þá leggur Bjarni af stað með
bóndanum í Firði, Þorvaldi, og Jóni vinnumanni. Um nóttina finna þeir
Dísu. Þá er tunglskin og máninn veður í skýjum. Þeir heyra öskur og sjá
svo Dísu. Hún líkist ekki dauðri manneskju heldur er eins og hún sitji með
gaddfreðinn léreftskjólinn utan um sig, ber fyrir neðan mitti og húfulaus.
Þorvaldur tekur hana í fangið og ætlar að færa hana í buxur sínar en þá
öskrar stúlkan á ný. Þorvaldi bregður við, skýtur Dísu hart niður og ógnar
henni. Hann heldur henni niðri, klæðir hana svo og býr um á börum. Þeir
halda heim en Dísa gengur aftur og er meðal annars kennt um að kona
Bjarna og þrettán börn hans deyja.
Þjóðsagan um Bjarna-Dísu
Ófriður skekur
Rökkurhæðir. Tekst
Ingibjörgu og
Matthíasi að
komast að rótum
vandans áður en
það er of seint?
Kristófer finnur fullkomna
gjöf handa litlu systur í
könnunarleiðangri um
Rústirnar, gjöf sem á eftir að
hafa mikil áhrif á líf hans.
„Frekar
krípi, gat
samt ekki
hætt að lesa
Daníel
15 ára
fyrir
ára
12-16
„Vel
skrifaðar... nóg af
húmor í bland við
óhugnaðinn sem er
sérlega vel gerður!”
Úlfhildur Dagsdóttir
Bokmenntir.is
Vinsælasti
íslenski unglinga-
bókaflokkurinn
Vorið 2012
hlaut Bókabeitan
Vorvinda IBBY fyrir framlag
sitt til barnamenningar
3.
sæti
yfir mest
seldu barna- og
unglingabækur*
*
M
et
sö
lu
lis
ti
E
ym
un
ds
so
n
vi
ku
na
1
4
.-2
1
.
nó
v.