Læknablaðið - 15.05.1995, Blaðsíða 12

386
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
miðað við þær sem fæddu í september (50,6%)
(p<0,002). Fjölbyrjur með tvö eða fleiri börn
hættu síður vinnu. Meðgöngulengd kvenna
sem unnu alla meðgönguna var styttri (meðal-
tal 274,8 dagar) en hinna (280,1 dagur). Konur
í erfiðisvinnu hættu oftar vinnu og fæddu létt-
ari börn (p=0,003).
Flestar konur vinna í meðgöngu. Meirihluti
útivinnandi kvenna hættir vinnu að meðaltali
tveimur mánuðum fyrir lok meðgöngu eða
jafnvel fyrr, vegna veikinda, fara í launalaust
leyfi eða sumarleyfi. Ein af hverjum sex nýtur
tryggingabóta í einhverju formi fyrir fæðingu.
Erfiðari vinnu fylgir tilhneiging til að eignast
léttari börn og fæða fyrr hér sem annars staðar.
Inngangur
Miðað við tölur um burðarmálsdauða geng-
ur konum á Islandi almennt vel að ganga með
og eiga börn. Með lögum um fæðingarorlof nr.
59/1987 (að stofni til frá 1960) er konum tryggt
fæðingarorlof (laun) í sex mánuði (frá
1.1.1990). Upphæð fæðingarorlofsgreiðslu
miðast við vinnuframlag síðustu 12 mánuði
fyrir áætlaðan fæðingartíma. Greiðslur orlofs
geta hafist mánuði fyrir áætlaðan fæðingar-
tíma. Ef konan veikist í meðgöngu eða getur
ekki unnið vegna meðgöngunnar þarf hún ann-
að hvort að nota áunnið veikindaorlof (greiðsl-
ur frá vinnuveitanda) eða hún getur sótt um
sjúkradagpeninga. Við veikindi í lok með-
göngu má sækja um framlengt fæðingarorlof í
einn til tvo mánuði ef konan hefur ekki haft
önnur laun í veikindum. Hafi hún notið sjúkra-
dagpeninga, koma þeir til frádráttar.
A Norðurlöndum, þar sem reglur um fæð-
ingarorlof eru að sunru leyti svipaðar og á Is-
landi, hefur komið í ljós að um eða yfir helm-
ingur fæðandi kvenna fá veikindavottorð í
meðgöngunni, flestar á síðasta þriðjungi með-
göngunnar (l^t). Þetta gerist jafnvel í þeim
löndum þar sem fæðingarorlof á síðasta mán-
uði meðgöngu er auðfengið eða fastákveðið í
lögum (3,4).
Ekki hefur verið kannað hve stór hluti
kvenna á íslandi vinnur á síðasta þriðjungi
meðgöngu, hvenær þær hætta vinnu, hvernig
þeim bætist tekjutap fram til fæðingar eða hve
margar eiga við vanheilsu að stríða á með-
göngu sem hamlar vinnu. Tilgangur þessarar
athugunar var að fá upplýsingar um þessi atr-
iði, ef kærni til endurmats á hvort og hvernig
ætti að koma við umbótum á fæðingarorlofi.
Einnig var kannað hvort vinna í lok með-
göngu, einkum erfiðisvinna, geti haft áhrif á
meðgöngulengd og fæðingarþyngd barna hér á
landi sem annars staðar.
Efniviður og aðferðir
Á tveimur mánuðum ársins 1993 voru tekin
viðtöl við 407 konur sem fæddu á Landspítal-
anum (13% fæðandi kvenna á árinu), 206 í
september og 201 í nóvember. Viðtöl fóru fram
á sængurlegudeildum Kvennadeildar á öðrum
til fjórða sólarhringi eftir fæðingu. Konum sem
fæddu á fimmtudögum var sleppt þannig að
viðtöl voru ekki tekin um helgar. Farið var yfir
mæðraskrár kvenna sem fætt höfðu sólarhring-
inn á undan samkvæmt fæðingartilkynningum
og fengnar upplýsingar um aldur, fjölda fyrri
meðgangna, starf, hjúskaparstétt og starf
maka, meðgöngulengd í dögum samkvæmt
ómskoðun, kyn og fæðingarþyngd barnanna.
Athugunin var kynnt fyrir konunum og allar
samþykktu að svara spurningum um eftirtalin
atriði: Hvort og hvenær hún hætti vinnu, hvers
Tafla I. Skipting ístarfsstéttir hjá 407 konwn sem fœddu á Landspítalanum íseptember og nóvember 1993. Starfsstéttaskipting
maka er einnig tilgreind.
Konur Barnsfeður
Starf Fjöldi (%) Fjöldi (%)
Verkamenn og afgreiðslufólk 109 (26,8) 69 (17,3)
Iðnmenntun og verkstjórn 9 (2,2) 96 (24,1)
Skrifstofu og sjúkrahússtörf* 137 (33,5) 64 (16,0)
Háskólamenntun og vinnuveitendur 45 (11.1) 88 (22,1)
Sjómenn og bændur 7 (1.7) 36 (9.0)
Nemar 41 (10,1) 38 (9,5)
Án vinnu Ekki vitað 59 (14,5) 7 (1,8)
Samtals 407 398
* Kennarar meðtaldir.