Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 15.05.1995, Blaðsíða 57

Læknablaðið - 15.05.1995, Blaðsíða 57
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81 427 vegna beinþynningar, þar af um 200 mjaðmarbrot. Sextug kona hefur um 25-40% líkur á að hljóta beinbrot síðar á ævinni (þar af 15% líkur á mjaðmar- broti) og stuðlar beinþynning að meirihluta brotanna, sem mörg hver verða við óverulegan áverka. Afleiðingar Algengustu brotstaðir af völdum beinþynningar eru framhandleggur, hryggsúla og lærleggsháls. Framhandleggs- brot gróa oftast án fylgikvilla. Samfallsbrot á hrygg eru oftast fleygun (stundum einkenna- laus) eða hrun sem gjarnan veldur miklum verkjum, stund- um langvinnum, sérstaklega ef hryggsúla aflagast verulega (kyphosis). Þá fylgja aflögun í vexti oft verulegar sálarþjáning- ar. Lærleggshálsbrot eru alvar- legust með umtalsverðri dánar- tíðni fyrstu vikurnar eftir brotið og margir þeirra sem lifa ná aldrei fyrri getu. Orsakir og áhættuþættir Beinþynning verður ef dreg- ur úr uppbyggingu á beinvef, niðurbrot hans eykst eða hvort tveggja. Framan af ævi situr uppbygging í fyrirrúmi og bein þéttast og styrkjast. Hámarki beinstyrks er náð á þrítugsaldri og er hann yfirleitt meiri meðal karla en kvenna. Hann er að miklu leyti erfðabundinn, en aðrir áhrifaþættir eru aldur við fyrstu tíðir hjá konum, kalk- neysla og iðkun íþrótta. Um eða rétt fyrir miðjan aldur hefst síð- an gisnun á beinvef sem heldur áfram til æviloka. Samkvæmt ís- lenskum rannsóknum á bein- þéttni í framhandlegg og hryggj- arliðbolum kvenna, verður hratt beintap á fyrsta áratugi eftir tíðahvörf (15-20%) og síð- an hægara línulegt beintap (um 1% á ári). Þannig hafa íslenskar konur um sjötugt að meðaltali tapað um 30% af þeim bein- massa sem þær höfðu um tíða- hvörf. Karlar tapa hins vegar um 0,5% á ári eftir miðjan ald- ur. Ljóst er að kvenhormón vernda beinvef gegn niðurbroti beint eða óbeint og gjöf þeirra við og eftir tíðahvörf kemur í veg fyrir þá hröðu gisnun sem lýst er hér að ofan. Auk framan- greinds eru nokkrir aðrir áhættuþættir sem geta stuðlað að beinþynningu (tafla I). Greining Beinþynning er yfirleitt ein- kennalaus uns brotastigi er náð. Brot greinast á röntgenmynd- um, en þær eru þó mjög óná- kvæm aðferð til þess að meta beinþéttni. Á síðari árum hafa rutt sér til rúms nákvæmar mæl- ingar á beinþéttni. Þar er notast við ísótóp eða röntgengeisla sem hleypt er í gegnum bein og er upptaka geislans í réttu hlut- falli við kalkmagnið. Mest reynsla er komin á mælingar á framhandleggsbeinum og reyn- ast þær hafa allgott forspárgildi Ábendingar beinþéttnimælinga 1. Við tíðahvörf ef líkur á brotum í framtíðinni ráða miklu um hormónanotkun. 2. Ef einstaklingur hlýtur beinbrot við lítinn áverka eða röntgenmynd vekur grun um beinþynningu er vert að kanna þéttni beina og þá helst með beinni mælingu á hryggjarbol og lærleggshálsi. 3. Til eftirlits með sjúklingum á sykursterameðferð ef líkur eru á að hún verði langvinn. 4. Sterk ættarsaga eða aðrir áhættuþættir (tafla I). 5. Til mats á árangri meðferðar við beinþynningu (á eins til tveggja ára fresti). Tafla I. Áliœttiiþœttir beinþytiningar. Almenn atriði Sjúkdómar Lyf Erfðir (fjölskyldusaga) Lystarstol Sykursterar Hreyfingarleysi Ofstarfsemi skjaldkirtils Skjaldkitilshormón Ofþjálfun með tíðastoppi Ofstarfsemi í kalkkirtlum (ofskömmtun) Reykingar Heilkenni Cushings Flogaveikilyf KynhoiTnónaskortur Langvinnir meltingar- (m.a.ótímabær tíðahvörf) og lifrarsjúkdómar Kalkskortur Magabrottnám Liðagigt Heiladingulsæxli (prolactinoma) Sykursýki, insúlínháð
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.