Læknablaðið - 15.05.1995, Blaðsíða 32

406
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
síðar af heilablæðingu. Útreiknaðar dánarlíkur
þessara tveggja voru lægstar. Kona á níræðis-
aldri, með tiltölulega lítinn bruna, lést af
lungnabólgu. Þrír létust af graftarsótt og fjöllíf-
færabilun, einn þeirra hafði verið endurlífgað-
ur. Einn til viðbótar hafði verið endurlífgaður,
en lést síðar af völdum hjartadreps (mynd 6).
Umræða
Dauðsföllum af völdum bruna hér á landi
hefur fækkað verulega á síðasta áratugi en það
að dauðsföll eru færri hér en í öðrum löndum
getur annars vegar stafað af því að við notum
heitt vatn til húshitunar svo og að hér er mjög
lítill þungaiðnaður. Á síðustu áratugum hefur
dauðsföllum af völdurn bruna fækkað unr allan
heim. Ástæður þessa eru betri brunavarnir,
meiri reynsla starfsfólks, betri almenn meðferð
sjúklinga og framfarir í sérhæfðri meðferð
brunasjúklinga.
Við bætta meðferð áverka og sjúkdóma sem
áður ollu banvænu losti, hefur komið fram nýr
sjúkdómur eða sjúkdómsmynd, fjöllíffærabil-
un (multiple organ failure syndrome), sem er
nú ein algengasta ástæða dauðsfalla á gjör-
gæsludeildum. Við fjöllíffærabilun verður bil-
un í tveimur eða fleiri líffærakerfum og versna
horfur eftir því sem fleiri líffæri bila. Fjöllíf-
færabilun er talin stafa af blóðþrýsti ngsfalli eft-
ir brunann, vefjadrepi og/eða graftarsótt. Fyrst
eftir brunann verður dæmigerð bólgusvörun í
brunasárinu, að viku liðinni er oftast komin
sýking í sárið og það eykur enn á bólgusvörun-
ina. Talið er að boðefni bólgusvörunar berist í
blóðrásina, til fjarlægra líffæra, valdi bilun í
einstökum líffærum og síðan fjöllíffærabilun.
Sjúkdómsmyndin getur verið margvísleg en oft
eru einkenni fjöllíffærabilunar þau sömu og
sjást við graftarsótt. Hefur þetta valdið ósanr-
ræmi í skráningu dánarorsakar brunasjúklinga
og hefur fjöllíffærabilun, fjöllíffærabilun í kjöl-
far graftarsóttar og graftarsótt verið notað án
frekari aðgreiningar. Einnig hafa mismunandi
skilgreiningar verið notaðar yfir truflun eða
bilun á starfsemi líffærakerfa og þar með
grundvelli fyrir greiningu fjöllíffærabilunar. I
þessari athugun var ákveðið að skilgreina
graftarsótt sem einkenni graftarsóttar ásamt já-
kvæðri blóðræktun, fjöllíjfœrabilun í kjölfar
graftarsóttar einungis ef niðurstaða krufningar
leiddi slíkt í ljós og líffærabilun einungis ef
ummerki líffærabilunar fundust við krufningu.
Ekki var talið að um fjöllíffærabilun væri að
Dánarlíkur
0.5
0 |.........................................
71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92
Ár
Mynd 6. Dánarlíkur reiknaðar eftir líkani fyrir dánartíðni
(Mortality Model).
ræða, ef hægt var að rekja bilun í einu eða fleiri
líffærakerfum til annarra orsaka, til dæmis
brátt nýrnapípladrep (acute tubular necrosis)
eða þvagþurrðarnýrnabilun (oliguric renal fail-
ure) til blóðþrýstingsfalls í kjölfar bruna.
Vandaðar og nákvæmar krufningarskýrslur
frá Rannsóknastofu Háskólans í meinafræði
auðvelduðu rnjög ákvörðun dánarorsakar.
Flestar heimildir byggja dánarorsök á klínísku
mati og torveldar það samanburð. Breytingar
hafa orðið á dánarorsökum brunasjúklinga síð-
ustu áratugi. Hlutfallslega hefur dregið úr
dauðsföllum fljótlega eftir brunann af völdum
losts, en síðkomnum dánarorsökum hefur aft-
ur á móti fjölgað. I heimildum síðustu áratuga
eru dauðsföll af völdum losts 14-54%, af völd-
um graftarsóttar 3-69% og fjöllíffærabilunar
3-64% (7,10-21). Niðurstöður þessarar athug-
unar falla innan þessara víðu marka.
Á gjörgæslu- og lýtalækningadeild hefur
verið reynt að fylgjast með þeim framförum í
meðferð brunasjúklinga sem orðið hafa í heim-
inum á síðustu áratugum. Ríkuleg og bætt vök-
vagjöf strax eftir brunann hefur nær útrýmt
dauðsföllum vegna losts. Bætt svæfingatækni
og fullnægjandi aðgangur að blóði og blóðhlut-
um ásamt betri skilningi á eðli brunaveikinnar
leiddi til þess að á níunda áratugnum var farið
að gera aðgerðir á brunasárum fljótt, fjarlægja
brenndan vef og flytja húð á sárin strax og
sjúklingur var talinn í stöðugu ástandi. Þannig
er hægt að halda bólgusvörun í lágmarki og
fyrirbyggja alvarlegar sýkingar. Þessi meðferð
hefur eflaust átt sinn þátt í að dauðsföllum
fækkaði á níunda áratugnum og tíðni graftar-
sóttar hjá brunasjúklingum er hér með því
lægsta sem gerist.
Ályktun
Útreiknaðar dánarlíkur þeirra brunasjúk-
linga, sem komu til meðferðar á Landspítalan-