Læknablaðið - 15.05.1995, Blaðsíða 56

426
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Beinþynning*
Orsakir, greining og meðferð
Ari Jóhannesson, dr. Jcns A. Guömundsson og Katrín Fjeldsted
í samvinnu við dr. Gunnar Sigurösson, dr. Brynjólf Mogensen, Jón Þ. Hallgrímsson,
Þór Halldórsson og dr. Ingvar Teitsson.
Inngangur
A seinni árum hafa augu
manna opnast fyrir því að bein-
þynning er umtalsvert heil-
brigðisvandamál hér á landi. Is-
lenskar rannsóknir á brotatíðni
og beinþéttni, einkum meðal
kvenna, benda til þess að
vandamálið sé síst minna hér en
í nágrannalöndunum. Kynning
og umræða meðal lærðra og
leikra hafa farið vaxandi og má
þar nefna fræðslufundi, fjöl-
miðlaumfjöllun og greinar
fræðilegs eðlis. Notkun kven-
hormóna til þess að koma í veg
fyrir og vinna gegn beinþynn-
ingu hefur verið einna efst á
baugi í þeirri umræðu. Það er þó
ljóst að þrátt fyrir aukinn skiln-
ing á eðli sjúkdómsins og örugg-
ari upplýsingar um meðferðar-
kosti en áður er enn mörgum
spurningum ósvarað um eðli og
meðferð beinþynningar.
I þessum pistli er reynt að
draga saman núverandi vitn-
eskju um beinþynningu með að-
aláherslu á meðferð, en jafn-
framt er bent á þær gloppur í
þekkingu okkar sem gera lækn-
ingu erfiða eins og er.
* Niöurstöður samráðsfundar á
vegum landlæknisembættisins
sem haidinn var 1993.
Skilgreining
Við beinþynningu verður
rýrnun á beinvef, þar sem hin
harða og þétta skurn beina
þynnist og frauðbeinið, sem
ásamt merg og fitu fyllir hol
þeirra, gisnar. Við þetta minnk-
ar styrkur beinsins og hætta á
brotum eykst. Þar sem bein
Skilgreining á
beinþynningu
Gisnun á beinvef, ald-
ursbundin eða sjúkleg
með aukinni hættu á
beinbrotum í réttu
hlutfalli við gisnunina.
allra gisna með aldrinum skil-
greinir þetta ekki klínískan
sjúkdóm, frekar en til dæmis
æðakölkun (atherosclerosis).
Klínískt mikilvægi er í báðum
tilvikum bundið við afleiðing-
arnar, það er að segja beinbrot
annars vegar, blóðþurrð og
drep í til dæmis hjarta og heila
hins vegar. Athyglisvert er að
bera þessi tvö fyrirbæri saman,
þvf margt er líkt með þeim. I
báðunt tilvikum er urn að ræða
aldursbundnar og að hluta til
erfðabundnar breytingar sem
mótast síðan verulega af tilvist
svonefndra áhættuþátta (sjá síð-
ar). Samverkan aldursbreytinga
og ytri áhættuþátta ræður síðan
hversu rniklar líkur eru á að
sjúkdómurinn valdi einkenn-
um. Því er ljóst að aldrei verða
skörp skil milli eðlilegrar og
óeðlilegrar beingisnunar, held-
ur ber að líta á beinstyrk sem
samfellda breytu þar sem líkur á
brotum standa í öfugu hlutfalli
við beinmassa.
Algengi, tíðnitölur
Bein gisna með aldrinum,
bein kvenna mun meira en
karla. Brot af völdum bein-
þynningar verða því einkum á
efri árum og mun oftar meðal
Algengi — tíðnitölur
Árlega 1200-1500 bein-
brot vegna beinþynn-
ingar. t»ar af eru um 200
mjaðmarbrot. Sextug
kona hefur 35-40% lík-
ur á að hljóta beinbrot
síðar á ævinni, þar með
taldar 15% líkur á
mjaðmarbroti.
kvenna en karla. Sé tekið mið af
íslenskum upplýsingum um
beinþéttni og brotatíðni, svo og
upplýsingum frá V-Evrópu og
N-Ameríku má ætla að árlega
verði hérlendis 1200-1500 brot