Læknablaðið - 15.04.1999, Blaðsíða 76

348
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Læknaskorturinn
Hver er hann? Hvernig birtist hann?
Hvað er til ráða?
Fyrsta grein af þremur um læknaskort á íslandi
Læknaskortur hefur verið mikið til umræðu að undan-
förnu og hafa inenn einkum beint sjónum sínum að vanda
heilsugæslunnar á landsbyggðinni. Þótt sá skortur sé oft á
tíðum erfiður viðureignar hefur almennur læknaskortur
ekki hrjáð íslenskt samfélag. Sú gæti þó orðið raunin á
næstu 10-15 árum ef spár fara eftir. Læknablaðið hyggst í
þessu tölublaði og tveim þeim næstu velta við ýmsum
steinum sem snerta mönnun læknisstarfa og í framhaldi
af því menntun lækna og skipulagi heilbrigðiskerfisins því
allt hangir þetta á sömu spýtunni.
Það getur verið erfitt að átta
sig á því hvort raunverulegur
skortur sé á læknum til starfa.
Vinnumarkaðurinn er ekki
óbrigðult tæki til þess að
dreifa mannaflanum í réttum
hlutföllum, stundum getur
verið skortur á vinnuafli á ein-
hverjum stað eða í ákveðinni
tegund starfa meðan offram-
boð er á öðrum stöðum í sömu
starfsgrein. Og svo getur skort-
ur á vinnuafli verið huglægur
fremur en raunverulegur og
áþreifanlegur.
I Noregi glíma stjórnvöld
líka við læknaskort á sumum
sviðum og þar er staðan nokk-
uð athyglisverð í ljósi þess að
hvergi á Norðurlöndum eru
læknar fleiri miðað við íbúa-
fjölda en í Noregi. Samt vant-
ar lækna til starfa og norskar
heilbrigðisstofnanir flytja inn
lækna í stórum stíl eins og
auglýsingar hér í blaðinu eru
til vitnis um.
Fjórar tegundir læknaskorts
I Noregi eru fleiri læknar á hverja 1.000
íbúa en annars staðar á Norðurlöndum. Samt
er þar viðvarandi læknaskortur og ómönnuð-
um læknastöðum fer stöðugt fjölgandi. I
norska Læknablaðinu var nýlega fjallað um
læknaskortinn og hann skilgreindur eftir nýj-
um brautum. Samkvæmt því má greina hann í
fjóra þætti:
1. Hefðbundinn læknaskortur
Óháður kerfinu en raunverulegur, stafar til
dæmis af fámenni eða landfræðilegum ástæð-
um.
2. Skortur sem stafar af útþenslu og
nýrri eftirspurn
Kerfislægur og raunverulegur skortur sem
stafar til dæmis af nýjum aðferðum við með-
höndlun sem kalla á lækna með nýja þekk-
ingu.
3. Skortur sem á sér staðbundnar
orsakir
Óháður kerfinu en á sér samt rætur í skipu-
lagi heilbrigðisþjónustunnar á hverjum stað.
Ekki raunverulegur skortur heldur upplifaður,
oft vegna þess að samkvæmt reglugerð eru
ómannaðar stöður þótt læknisþjónusta sé í
viðunandi horfi.
4. Skortur sem á sér rætur í kröfum
sérgreinanna
Kerfislægur en ekki raunverulegur skortur
sem stafar af of miklum mönnunarkröfum
læknasamtaka eða sérgreinafélaga. Þær geta
verið umfram það sem viðkomandi stofnun
eða deild þarf raunverulega á að halda en hafa
sett mark sitt á stöðuheimildir. Birtist í ómönn-
uðurn en ekki endilega nauðsynlegum sér-
fræðingsstöðum. Þýðir í raun að aukin sér-
hæfing fellur ekki að heilbrigðiskerfi með
mörgum og smáum sjúkrahúsum.