Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1994, Side 54

48
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 25
SARKLÍKI OG MENGUN KÍSILGÚRS
Ólafur Ingimarssonó, Ingimar HjálmarssonÁ),
Hólmfríður Gunnarsdóttir-Ö, Vilhjálmur Rafnsson^).
1) Læknadeild, Háskóla íslands, 2) Sjúkrahús
Húsavíkur 3) Atvinnusjúkdómadeild Vinnueftirlits
ríkisins
INNGANGUR
Sarklíki er sjúkdómur af óþekktum orsökum. Fyrir tíu
árum höfðu greinst þrír sjúklingar með lungnasarklíki
sem unnið höfðu við framleiðslu kísilgúrs. Þá þegar
virtist þetta há tíðni sjúkdómsins í litlum hópi manna.
Á Heilsugæslustöðinni og Sjúkrahúsinu á Húsavík
hafa fleiri greinst með sarklíki á undanfomum árum og
var gmnur um að einhverjir þeirra hafi áður unnið við
kísilgúr.
Markmið þessarar rannsóknar var að athuga hvort þeir
sem orðið hafa fyrir mengun kísilgúrs við vinnu em í
meiri hættu að fá sarklíki en aðrir.
EFNI OG AÐFERÐIR
Þetta er tilfella-viðmiða rannsókn (case-control study).
Tilfellin vom fundin þannig að leitað var í
röntgenspjaldskrá Sjúkrahússins á Húsavík að
sjúklingum með greininguna lungnasarklíki og einnig
vom læknar sjúkrahússins spurðir hvort þeir myndu
eftir sjúklingum með sarklíki. Tilfellin höfðu öll
fengið greininguna sarklíki og var hún í öllum
tilvikum studd vefjagreiningu nema í eitt skipti.
Hendingsúrtak viðmiða var fengið úr íbúaskrá
Húsavíkurlæknisumdæmis árið 1988. Athugað var
með samkeyrslu í tölvu hvort tilfelli og viðmið fyndust
í starfsmannaskrá yfir þá sem unnið höfðu við
framleiðslu kísilgúrs og útskipun hans. Skráin var gerð
samkvæmt upplýsingum frá tveim fyrirtækjum sem
höfðu haft þessa starfsemi. Starfsmannaskráin var færð
af öðm tilefni en em markmið þessarar rannsóknar. í
henni vom upplýsingar um hvaða ár menn hófu störf
og hættu og hversu margar klukkustundir menn höfðu
unnið. Með tölvusamkeyrslunni fengust niðurstöður
um hver tilfella og viðmiða höfðu orðið fyrir mengun
kísilgúrs.
NIÐURSTÖÐUR
Sjö sjúklingar höfðu greinst með sarklíki á Húsavík á
ámnum 1974 til 1993. Sex þeirra höfðu unnið í
mengun kísilgúrs. Af 55 viðmiðum höfðu sjö unnið í
mengun kísilgúrs. Þetta gaf áhættuhlutfallið 41 sem
var tölfræðilega markmækt á 99.9% stigi. í öllum
tilvikum hafði sarklíkissjúkdómurin góðkynja feril og
ekkert tilfellanna hafði langvarandi klínisk einkenni.
ÁLYKTANIR
í læknisfræðinni em nokkur dæmi um tilfelli þar sem
fyrir koma hnúðóttar breytingar og sarklíkisbreytingar
í húð og lungum sem tengd hafa verið mengun
kristallaðrar kísilsým en þar hefur þó ekki verið um að
ræða kísilgúr. Við teljum sennilegt að mengun
kísilgúrs eigi þátt í tilurð sarlíkis þar sem
áhættuhlutfallið er eins hátt og raun ber vitni í þessari
rannsókn.
E 66
FRUMUDEILING MERGÆXLA
Vilhelmína Haraldsdóttir. Lyflækningadeild
Borgarspítala, Reykjavík.
Mergæxli er illkynja sjúkdómur sem einkennist af
fjölgun plasmafruma í beinmerg jafnframt sem þær
framleiða afbrigðilegt prótín sem oft má finna í sermi
og/eða þvagi sjúklinganna.
Á síðasta áratug hafa æ fleiri vísbendingar komið fram
um að hin illkynja breyting eigi sér ekki stað í plasma-
fmmunni sjálfri heldur móðurífmmum hennar, B eitil-
fmmum.
Tilgangur þessarar rannsóknar er að kanna hve virk
frumudeiling á sér stað hjá þessum tveimur
fmmutegundum, þ.e. plasmafmmum og B eitilfrumum í
beinmerg sjúklinga með mergæxli.
Sex sjúklingum með mergæxli var gefið Idoxuridine
(IdU) í æð en þetta efni er hliðstæða kjamasýmnnar
týmins og binst samstundis inn í DNA allra fmma sem
eru í S fasa frumuhringsins. Þessar fmrnur er síðan
hægt að finna með einstofna mótefni gegn IdU og
þannig er hægt að fylgjast með frumudeilingu
mismunandi frumutegunda með flæðigreini
(flowcytometer). Frumutegundirnar eru einangraðar
sérstaklega með segulmögnuðum kúlum, sem em þaktar
einstofna mótefnum gegn mótefnavökum, sem vitað er
að sitja á frumuhimnu plasmafruma og B eitilftuma.
Fjórir af þessum sex sjúklingum höfðu mergfrumur sem
innihéldu óeðlilega mildð DNA (hyperploid). I ljós kom
að frumumar sem vom í S fasa frumuhringsins og vom
því í skiptingu voru fmmur sem höfðu eðlilegt DNA
magn (diploid). Til þess að greina nánar hvaða framur
væri um að ræða vom plasmafrumumar og B eitil-
frumumar einangraðar sérstaklega. Plasmafrumumar
reyndust innihalda of mikið DNA (hyperploid) en tóku
ekki upp Idu og vom því ekki í fmmuskiptingu en B
eitilfmmumar tóku upp IdU og eftir skiptingu kom í ljós
að þær tilheyrðu þeim hópi frnrna sem hafði eðlilegt
DNA innihald (diploid).
Þessar athuganir renna enn frekar stoðum undir þá
tilgátu að plasmafruman sé ekki hin illkynja fmma í
mergæxlum heldur B eitilfmmur. Þetta er rétt að hafa í
huga þegar leitað er að betri meðferðarmöguleikum í
þessum sjúkdómi, svo sem þegar sjúklingum er gefinn
eigin beinmergur eftir meðferð og hreinsun hans
(ABMT).