Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1995, Page 50

50
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Geir Friðgeirsson
Næring barna og unglinga
Með aukinni þekkingu á gildi næringar hafa
ráðleggingar um mataræði breyst verulega á síð-
ustu árum. Vaxandi þekking á eðli meltingar,
þýðingu næringarskorts á framtíðarheilsu og
möguleg áhrif næringar á vissa sjúkdóma síðar
meir hefur orðið til þess meðal annars að komið
hafa fram leiðbeiningar, sem í eðli sínu eru bylt-
ingarkenndar. Nægir þar að nefna ráðleggingar
Amerísku barnalæknasamtakanna (American
Academy of Pediatrics) 1992 um að gefa börnum
á fyrsta ári hvorki kúamjólk né ójárnbættar þurr-
mjólkurblöndur.
Melting
Kynging, melting og efnaskipti eru að mestu
leyti vel þroskuð hjá fullburða nýburum.
Hins vegar er efra magaopið eftirgefanlegt
fyrstu vikurnar og er því algengt að börn séu með
bakflæði upp í vélindað fyrstu þrjá til fjóra mán-
uðina.
Við kyngingu tæmist matur úr aftari hluta
munnholsins niður í vélindað. Fyrstu tvo til þrjá
mánuðina spýta börn út úr sér fæðu úr fremri
hluta munnsins og er það meðal annars orsök þess
að ekki þýðir að gefa þeim að drekka úr könnu
fyrstu þrjá til fjóra mánuðina.
Hvatar í meltingarveginum eru að sumu leyti
tilbúnir hjá fullburða börnum, en eru að þroskast
á fyrstu mánuðum lífsins og má segja að þeir ráði
ekki við erfiðar næringareiningar fyrr en eftir
fjögurra til sex mánaða aldur. Má þar nefna sam-
sett prótein og ýmis konar kolvetnasambönd.
Fituefni meltast yfirleitt betur, fullburða nýburar
geta melt og fullnýtt allt að 90% af vissum fituefn-
um og fjögurra til sex mánaða börn geta nýtt urn
eða yfir 95% fitunnar í fæðunni.
Nýrnastarfsemin er ekki fullþroskuð hjá nýbur-
um. Fæða eins og til dæmis kúamjólk, sem inni-
heldur mikið af söltum og próteinum, er því afar
óheppileg fyrir nýburana.
Næringarráðgjafar Bandarísku barnalækna-
samtakanna mæla með því að börnum sé ekki
Höfundur er sérfræðingur í barnalækningum.
gefin kúamjólk fyrsta árið vegna hættu á járn-
skorti, hættu á þurrki vegna of mikilla salta, auk-
innar hættu á ofnæmi og ntögulegrar vannæring-
ar.
Brjóstamjólkurgjöf
Best er ef mögulegt er að gefa eingöngu
brjóstamjólk fyrstu mánuðina. Fyrstu sex mánuð-
ina nægir hún sem eina fæðan, en gefa þarf víta-
mín frá nokkurra vikna aldri. Sérstaklega er D-
vítamín mikilvægt þar sem ekki ersólríkt. Móður-
mjólkin inniheldur minna prótein en mjólk flestra
spendýra. Samsetning hennar er þannig að hún
nýtist barninu fyllilega. Steinefni, sölt og fita nýt-
ast vel. Þó ekki sé mikið af þessum efnum í móð-
urmjólkinni þá n^egja þau. I móðurmjólkinni eru
mótefni sem verja börnin fyrir sýkingum og of-
næmi. Omega-3 fitusýrur eru þar einnig, en þær
eru mikilvægar til verndar æðakerfinu.
Mjög sjaldan þarf að ráða mæðrum frá því að
hafa barn á brjósti. Það kernur þó fyrir og eru
ástæðurnar helst vissar sýkingar hjá móður, með-
fæddir sjaldgæfir efnaskiptasjúkdómar hjá barn-
inu og lyfjataka móður. Bæði getur móðirin verið
á lyfjameðferð vegna sjúkdóms og einnig getur
verið um lyfjamisnotkun að ræða.
Getnaðarvarnarpillur sem innihalda östrogen
og progesteron í litlum skömmtum hafa lítil sem
engin áhrif á mjólkurframleiðsluna eftir að hún er
kornin í gang og hindra ekki að hafa megi barn á
brjósti. Afengis, kaffis og tes má aðeins neyta í
hófi meðan barn er á brjósti. Mæður sent eru
grænmetisætur þurfa að neyta mjólkurmatar og
taka B12 vítamín, sem nær eingöngu er í dýrarík-
inu.
Þurrmjólkurblöndur
Þegar ekki var mögulegt að gefa brjóstamjólk,
hefur verið gripið til þess ráðs að gefa kúamjólk.
Þessi mjólk hefur verið blönduð með vatni og
jafnvel kolvetnum (sykri). Hins vegar kom í ljós
að börn sem fengu þessar blöndur, veiktust oft af
þeirra völdum það er með truflunum á salt- og
vökvabúskap og efnaskiptum. Því var farið að
gefa blöndur sem líkjast sem mest brjóstamjólk.