Sagnir - 01.04.1990, Blaðsíða 14

Guðfinna M. Hreiðarsdóttir
Fyrsta málið í þessum málaflokki
kom fyrir Landsyfirrétt árið 1838 og
varðaði nauðgun á 8 ára gamalli
stúlku.44 Óvíst er að þetta mál hefði
yfirleitt komist upp ef barnið hefði
ekki hlotið svo slæma áverka sem
raun bar vitni;
fanginn, að stúlkubarnsins fram-
burði, varpaði því til jarðar og
drýgði losta með henni nauðugri
á svo ofríkisfullan hátt, að barnið
með kvöl gat dregið sig heim að
bænum. Blóð rann af þess getn-
aðarlimi þann dag allan og jafn-
vel þá fylgjandi nótt, en barnið
varð með kvölum og þjáningum
að halda við rúmið í 3 daga og
fann jafnvel enn þá þann 6. Maji
árið eftir til verkja þar af í lífinu.
Og þegar barnsins fæðingarlim-
ur loksins þann 26. febr. 1836 af
tilnefndum dandiskonum var
skoðaður, hverra ein var yfir-
setukona, funndust enn bæði
innvortis og útvortis hjá barninu
ljós merki til þess ofríkis, það lið-
ið hafði af fangans völdum.45
Við rannsókn málsins kom í ljós að
sakborningurinn, sem var vinnu-
maður á viðkomandi bæ, hafði áður
gert tilraun til að nauðga stúlkunni
og haft í frammi annað kynferðis-
legt áreiti. Hann hafði einnig „und-
anfarin 3 1/2 ár lifað í hórdómi með
þeirri meðákærðu [móður barns-
ins] . . ." og var þarna um hans 5.
og 6. hórdómsbrot að ræða. Lands-
yfirréttur fann ákærða sekan um
nauðgun en þótti hins vegar óþarfi
að dæma hann fyrir hórdómsbrotin
þar sem sakir væru þegar mjög
miklar.46
Einnig var litið mjög alvarlegum
augum á mál sem kom fyrir réttinn
árið 1875 og varðaði nauðgunartil-
raun á 15 vetra gamalli stúlku:
Eptir framburði stúlkunnar
sjálfrar, hafði ákærði við fjósið
brugðið henni á lopt og lagt
hana niður í fjósdyrnar, og
mælzt til að hafa samræði við
hana, og lofað henni 2 rd., ef
hún gjörði eins og hann óskaði,
en hún vildi ekkert við hann
eiga; ekki lypti hann fötunum af
stúlkunni, en meðan hann lá of-
an á henni, sýndist henni hann
vera að hneppa frá sjer lokunni.
Hann hafði engar hótanir nje
misþyrmingar í frammi við
stúlkuna, og föt hennar voru
órifin og hún ómeydd: en hún
hljóðaði stöðugt og brauzt um;
stóð ákærði þá upp og sagðist
lofa henni að fara, en hjelt þó í
handlegginn á henni, svo að
hún varð að slíta sig af honum,
sem henni tókst . . ,47
í þessu tilfelli var sakborningur hik-
laust fundinn sekur um nauðgunar-
tilraun48 en í nauðgunarmáli sem
kom fyrir Landsyfirrétt árið 1911
var annað upp á teningnum. Máls-
atvik bentu tvímælalaust til nauðg-
unar, eða a.m.k. nauðgunartilraun-
ar, en rétturinn var þó á öðru máli
og því var viðkomandi sakborning-
ur hvorki fundinn sekur um nauðg-
un né nauðgunartilraun.49
Önnur mál sem komu fyrir
Landsyfirrétt og vörðuðu kynferð-
isafbrot gagnvart börnum voru af
ýmsu tagi. Sem dæmi má nefna mál
frá árinu 1903 er minnir dálítið á af-
brot sem nú til dags eru að verða æ
algengari í þéttbýli. Málsatvik voru
á þá leið, að ölvaður maður réðst að
nóttu til á 2 stúlkur sem voru á leið
heim frá Laugunum í Reykjavík
með þvott. Kastaði hann annarri
þeirra til jarðar,
lagðist ofan á hana, fletti upp
um hana pilsum, og reif nærbux-
ur hennar, svo að hún var ber
fyrir, en ekki fór hann höndum
um hana bera eða reyndi að taka
sundur fætur hennar og ekki
hnepti hann upp buxum sín-
um.50
Ákærði hafði áður ráðist á siðsama
stúlku í Reykjavík á svipaðan hátt
og þá sleppt henni án þess að hafa
unnið henni nokkuð mein. Hann
hafði einnig tvisvar áður sætt refs-
ingu fyrir þjófnað.51
Síðasta málið af þessu tagi kom
fyrir Landsyfirrétt árið 1917.52 Þá
var bóndi nokkur í Strandasýslu
ákærður fyrir að hafa haft „holdlegt
samræði við fábjána". Þó svo að
þarna væri tvímælalaust um kyn-
ferðisbrot að ræða, virðist ekki vera
nein ástæða til að tala um beint
kynferðislegt ofbeldi í þessu sam-
bandi. Málsatvik voru þau, að
bóndinn hafði eitt sinn gengið að
stúlkunni, þar sem hún var ein „og
sagst vilja hafa afskifti af henni og
ýtt við henni um leið, hafi hún þá
brosað og fleygt sér aftur á bak, hafi
hann því næst haft samræði við
hana."53 Landsyfirréttur komst að
þeirri niðurstöðu að bóndinn væri
sekur um brot sem heimfærðist
undir 171. gr. hegningarlaganna,
þ.e. að hann hefði komist yfir kven-
mann sem var sviptur sjálfræði sínu
og ekki í ástandi til að standa á móti
samræðinu.54
f heild einkenndust brotin af litlu
líkamlegu ofbeldi en þó átti sér oft
stað einhver valdbeiting. Mesta
áverka virðist 8 ára stúlka hafa hlot-
ið þegar henni var nauðgað en í
öðrum málum er þess yfirleitt getið
að lítið eða ekkert hafi séð á fórnar-
lömbunum. Helmingur afbrotanna
áttu sér stað utanhúss, yfirleitt í
næsta nágrenni við heimili stúlkn-
anna.
Kynferðisbrot: Gerendur og
þolendur
I öllum þeim málum sem komu
fyrir Landsyfirrétt vegna kynferðis-
brota gagnvart börnum, voru þol-
endurnir stúlkur og gerendurnir
karlmenn. Stúlkurnar voru á aldrin-
um 7-16 ára en óvíst er um aldur
karlanna, þó virðast a.m.k. 3 þeirra
hafa verið orðnir nokkuð fullorðnir.
Misjafnt var hvort ákærðu og þol-
endur þekktust áður en verknaður-
inn var framinn, en í öllum tilvikum
virðast þeir hafa verið óskyldir
stúlkunum og aldrei var um sifja-
spell að ræða.55
í tveimur tilfellum höfðu sakborn-
ingarnir áður verið ákærðir fyrir
saurlífisbrot56 en í fjórum tilfellum
var um þeirra fyrsta brot að ræða.
Helmingur sakborninga sögðust
hafa verið undir áhrifum áfengis
þegar afbrotið átti sér stað og ekki
vitað hvað þeir voru að gera.57 Allir
mennirnir voru taldir andlega heil-
brigðir.
Það er athyglisvert, að á um-
ræddu tímabili skyldi aldrei koma
fyrir Landsyfirrétt sifjaspellsmál er
vörðuðu börn. Rannsóknir sýna, að
í nútímasamfélaginu er þetta
12 SAGNIR