Sagnir - 01.04.1990, Qupperneq 57

„Hann fékk bók en hún . . ."
ur" eins og hún segir sjálf.31 Elísabet
Jónsdóttir (f. 1878) segir að þegar
hún áræddi að segja frá þeirri löng-
un sinni að stunda bóknám við
Kvennaskólann hafi faðir hennar
tekið vel í það, en bræðrum hennar
fannst það ekki ráðlegt. Þeir sögðu
„Það er miklu hagkvæmara að
stelpan fari niður á [EyrarjBakka og
læri þar karlmannafatasaum, svo að
hún geti saumað á okkur fötin."32
Viktoría Bjarnadóttir var sett til
náms sem unglingsstúlka og var
það aðallega handavinna sem hún
lærði.33
Sveinbjörg Sveinsdóttir hafði un-
un af bókum. Stjúpu hennar fannst
hins vegar lítið vit í að stelpan sæti
yfir bókum og nær væri að hún
gerði eitthvað þarflegt. Þegar faðir
Sveinbjargar dó bað hún stjúpu
sína um að mega fá eitthvað af bók-
um hans. Hún vildi ekki láta hana
fá bækurnar því hún sagði að
Sveinbjörg hefði margt annað að
gera hjá vandalausum en að liggja í
bókum.34
Hulda Á. Stefánsdóttir (f. 1897)
segir að hún og bróðir hennar Val-
týr hafi ekki fengið sama uppeldið.
Hún varð þess fljótt áskynja að
bróðir hennar var álitinn henni
fremri og tekinn fram yfir hana.
Hún fylltist minnimáttarkennd
þegar sífellt var staglast á yfirburð-
um Valtýs.3;’ Þegar til stóð að senda
Valtý til Kaupmannahafnar í nám
var honum haldin kveðjuveisla. Þar
var hann spurður að því hvort hon-
um þætti ekki leiðinlegt að systir
hans þyrfti að sitja heima en hann
fengi að fara um allan heim og læra.
Einhver gestanna svaraði því þá til
að stelpur þyrftu ekki að læra,
þeirra staður væri á heimilinu.36
Vinnukona eða húsmóðir ?
Þessar stúlkur óskuðu þess að hafa
fæðst sem karlmenn til að geta gert
það sem hugur þeirra stóð til. Þær
voru hins vegar allar aldar upp með
það fyrir augum að verða vinnu-
konur eða húsmæður og ekkert
annað. Fáar konur urðu nokkurn
tíma húsmæður og því var vinnu-
mennskan sá kostur sem blasti við
þeim flestum. Góð vinnukona þótti
sú sem vann vel, var trú sínum hús-
bændum og hlýddi skipunum hús-
bænda sinna. Undirgefni og auð-
mýkt voru þess vegna þeir eigin-
leikar sem komu stúlkum til góða
sem vinnukonur. Foreldrar sem ólu
upp stúlkubörn voru aðeins að
hugsa um hag dætranna. Það var
þeirra hagur að þeim væri innrætt
auðmýkt og undirgefni strax í
æsku. Sú vinnukona sem vann vel,
var trú, auðmjúk og undirgefin
fékk ávallt hól húsbænda sinna.
Sjálfstæð og ákveðin vinnukona var
hins vegar álitin hortug.
Guðný Hagalín (f. 1878) var
stúlka sem var meira fyrir útistörf
en að sinna innistörfum. Þegar hún
var tólf ára leyfði pabbi hennar
henni að fara með sér á sjó. Hann
tók hana líka með sér í grenjaferðir
og var hún mjög upp með sér af
þessu, ekki síst vegna þess að
bræður hennar urðu að sitja heima
á meðan. En þegar faðir hennar
vildi kenna henni að skjóta var föð-
ursystur hennar nóg boðið. Hún af-
tók með öllu að Guðný lærði að
skjóta og fannst það ekki hæfa að
kenna henni bara karlaverk. Hún
vildi ekki að Guðný yrði alin upp
eins og strákur heldur vildi að hún
fengi almennilegt stúlknauppeldi.
Þótt Guðnýju sárnuðu orð frænku
sinnar fékk hún engu um ráðið.
Hún lærði síðan hjá móður sinni að
vinna öll algeng kvennastörf s.s. að
prjóna og spinna.37
Húsmóðurstarfið var framtíð
þeirra og bóklegt nám gat orðið
þeim of erfitt.
Þetta viðhorf er að finna í grein-
inni „Um hag kvenna" sem birtist í
Þjóðviljanum eldri.
En ef það er strákur, þá er vand-
inn minni; sé hann efnilegur, og
hafi faðirinn föng á að ala hann
upp, eru honum allir vegir færir.
Hann getur margvíslega unnið
sér brauð, orðið „húsfaðir" og
lifað sómasamlegu lífi. Sé hann
hneigður fyrir bókina, þá má láta
hann stúdéra og smíða úr hon-
um embættismann með tíman-
um. Ella getur hann hangið við
kotið, gefið sig við verslun, sigl-
ingum, iðnaði eða einhverjum
öðrum atvinnuveg, sem eitthvað
gefur í aðra hönd. Ef einhver
dugur er í stráknum, þá er ekk-
ert að óttast . . . því að vinna
hans er borguð, af því að hann
er strákur.
En ef svo „óheppilega" vildi til að
faðirinn eignaðist dóttur, hvað átti
hann þá að gera við stelpuna ?
Eg get að vísu menntað hana til
munns og handa, kennt henni
Hulda Stefánsdóttir 4 ára og Valtýr bróðir hennar 8 ára.
SAGNIR 55