Sagnir - 01.06.2004, Side 10

Sagnir - 01.06.2004, Side 10
inn göfugi UPPRUNI Islendínga Uppruni íslendinga hefur löngum verið mönnum íhugunarefni. Hér er œtlunin að skoða hug- myndir um „hinn göfuga uppruna íslendinga" sem komu fram ö fyrri hluta 20. aldar. Þessar hugmyndir mö tengja við þjóðernis- og kynþáttahyggju en einnig má finna ákveðnar sam- svaranir við kenningar mannfrœðinga um skyldleika þ.e.a.s. hvernig maðurinn skilgreinir sjálfan sig með tilliti til skyldleika við aðra. Fæddur áriö 1966. Hann útskrifaðist með BA próf í sagnfræði og mannfræði vorið 2003. ÍSLENSKUR AÐALL Björn Bjarnason, kennari við Kennaraskólann, birti í Skírni árið 1909 grein sem upp- haflega var ræða á samkomu Ungmennafélags Reykjavíkur það sama ár. Hann brýndi fyrir mönnum mikilvægi fþrótta og líkamlegs atgervis og tók dæmi af því hversu mjög iðkun íþrótta hafi á sínum tíma stuðlað að yfirburðarmenningu Forn-Grikkja: Næstir Grikkjum að almennri atgjörvisprýði ganga forfeður vorir á Norðurlöndum í fornöld, víkingakynslóðirnar ... En að líkamsmenningu og þeim sálareigindum, er öfl- ugri líkamsmentun fylgja að jafnaði: þreki, hugprýði og athyggjuviti, stóðu þeir svo framarlega, er fram á víkingaöldina kom, að þeir báru í því efni ægishjálm yfir öllum þjóðum álfunnar ... Þar stóðu þeir háir og beinvaxnir, bringubreiðir og fagurlokkaðir, bláeygir og snareygir, og svo hugprúðir að þeir hlógu við dauðanum og hugsuðu um það eitt, að sjá sæmdinni borgið og skila niðjunum óflekkuðum orðstír ættleggsins.1 Þetta dæmi sýnir svo ekki verður um villst að menn voru ekkert að spara stóru orðin á þessum tíma og hikuðu ekki við að vísa til glæsileika víkinganna þó svo að ekki væri með öllu ljóst hvernig þeir litu út í raun og veru. Víkingahetjurnar voru að sjálfsögðu hinir sönnu forfeður íslendinga þótt flestum mætti vera ljóst að útlit íslendinga árið 1909 jafnt sem nú væri ekki í fullu samræmi við þá ímynd eða hugmynd sem menn vildu gera sér um útlit þeirra og atgjörvi til forna. Annar þeirra manna sem hér skulu nefndir til sögunnar er sagnfræðingurinn Jón J. Aðils. Hann virtist jafn sannfærður um göfugan uppruna íslendinga en hann flutti í upphafi aldarinnar alþýðufyrirlestra sem voru síðan gefnir út í bókarformi: Islenskt þjóðerni árið 1903, Gullöld íslendinga árið 1906 og Dagrenning árið 1910. Þau rit urðu talsvert útbreidd og voru til á mörgum heimilum. Jón J. Aðils nýtti íslensk fornrit máli sínu til stuðnings. Hann rakti fyrst sögu Noregs til forna og sagði að eftir valdatöku Haraldar hárfagra „flýði flest stórmenni úr landi, sem enn þá stóð uppi. Þeir voru til- tölulega fáir af göfugri mönnum, sem gengu á hönd Haraldi konungi."2 Jón hélt síðan áfram í sama dúr og taldi upp helstu ættir landnámsmanna vestan hafs og austan: [E]r enn ótalið margt stórmenni ... Þess skal hér að eins getið, að flestir þessir ætt- leggir voru í tengdum og frændsemi hvor við annan innbyrðis, og á hina hliðina í mægðum við konunga og stórmenni á Irlandi og í eyjunum.3 Þar með eru stórhöfðingjarnir afgreiddir en hvernig var þá með allan þann fjölda ófrjálsra manna sem getið er um í fornsögunum? Um þá sagði Jón: Flestir af landnámsmönnum höfðu með sér fjölda af húskörlum og þrælum ... Það var oft af göfugum ættum, jafnvel jarlborið og konungborið, og það var víkingalífið, hnefarétturinn og óblíð örlög, sem gerðu það að verkum, að það var rifið út úr glæsi- legum lífskjörum og hnept í þrældóm.4 I huga Jóns Aðils voru það því ekki aðeins höfðingjarnir frá Noregi sem voru af göf- ugum ættum heldur einnig hinir keltnesku þrælar sem Norðmennirnir höfðu með sér. Uppruni íslendinga var sem sé göfugur hvar sem á var litið og „þjóðernið hér á landi á söguöldinni var hvorki norskt né keltneskt, heldur íslenskt, þ.e. blöndun af hvoru- tveggja."5 Islendingar höfðu því samkvæmt þessu ekki aðeins af einum göfugum upp- 8 SAGNIR 24 ÁRGANGUR '04 H I N N G Ö F U G U P P R U N SLENDINGA j
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.