Sveitarstjórnarmál - 01.04.1994, Blaðsíða 38

HÆSTARÉTTARDÓMAR
ákvæða í 4. og 5. mgr. 89. gr. sveitarstjórnarlaga og
taldi sér ekki heimilt að innleysa kröfuna.
Höfðaði K þá mál á hendur H til heimtu kröfunnar.
Helstu kröfur og röksemdir stefnanda, K
Stefnandi K byggði málatilbúnað sinn á því aðallega
að dæma bæri H greiðsluskyldan á grundvelli sjálf-
skuldarábyrgðaryfirlýsingarinnar á skuldabréfinu en til
vara ætti að viðurkenna með dómi að stofnast hefði
svonefnd einföld ábyrgð.1’
Stefnandi byggði einnig á því til þrautavara að H bæri
í öllu falli skaðabótaábyrgð á því tjóni sem K yrði fyrir
við það að treysta á gildi ábyrgðaryfirlýsingarinnar.
Byggðist skaðabótaábyrgð þessi, að mati K, á svo-
nefndri húsbóndaábyrgðarreglu sem felur það í sér að
vinnuveitandi beri skaðabótaábyrgð á tjóni því sem
starfsmenn valda af ásetningi eða gáleysi.
Loks stefndi K sveitarstjóra H persónulega til
greiðslu skuldarinnar og byggði þá kröfu á því að
sveitarstjórinn bæri persónulega skaðabótaábyrgð á
tjóni K með því að hafa áritað skuldabréfið um sjálf-
skuldarábyrgð hreppsins án þess að hafa untboð til þess,
auk þess sent hann hefði farið út fyrir umboðið eins og
það lá fyrir.
Dómur héraösdóms
í dómi héraðsdóms var H sýknað af kröfu um að
sveitarfélagið bæri sjálfskuldarábyrgð á skuldinni. Var
því hafnað að sú staðreynd að H átti 20% hlutafjár í M
ætti að leiða til þess að líta bæri svo á að M teldist til
stofnana sveitarfélagsins í skilningi sveitarstjórnarlaga.
Var talið að ákvæði 4. mgr. 89. gr. sveitarstjórnarlaga
um bann við sjálfskuldarábyrgð sveitarfélags á skuld-
bindingum annarra en stofnana sveitarfélagsins væri
fortakslaust. í því fælist að yfirlýsing um sjálfskuldar-
ábyrgð sveitarfélags eins og í því tilviki sem fyrir lá
væri ógild.
Héraðsdómarinn taldi hins vegar að líta bæri til þess
að verkefni sveitarfélaga væru m.a. atvinnumál. Benti
héraðsdómarinn á að ómótmælt væri í málinu að 10-
12% vinnandi manna í H hefðu unnið hjá M og að H
hefði verið annar aðalhluthafinn í M frá árinu 1983 og
1) Með sjálfskuldarábyrgð er almennt átt við tilvik þar
sem ábyrgðaraðila erskylt að greiða skuldina á gjalddaga,
þó svo að skuldareigandi hafi engar tilraunir gert til þess
aðfá skuldina greidda hjá aðalskuldara. Það er því skuld-
areigandinn sem á gjalddaga getur valið hvort liann inn-
heimtir skuldina hjá aðalskiddara eða sjálfskuldarábyrgð-
araðila.
Með einfaldri ábyrgð er hins vegar átt við tilvik þar sem
ábyrgðarmaður er ekki skyldur til að inna greiðsluna af
liendi fyrr en komið hefur í Ijós að aðalskuldari getur ekki
greitt skuldina.
tilnefnt menn þar í stjórn. í dómi héraðsdóms kemur
fram að dómarinn lítur svo á að sveitarstjórn hafi
nokkurt svigrúm til þess að meta gildi trygginga sam-
kvæmt 5. mgr. 89. gr. og einnig í hvaða forrni slíkar
tryggingar væru. Taldi dómarinn að ekki bæri að skýra
síðastgreint lagaákvæði svo þröngt að það bannaði H að
gangast í einfalda ábyrgð vegna fjárskuldbindinga fyr-
irtækja sem það ætti verulegan hlut í, hefði menn í
stjórn og ef félagið skipti verulegu rnáli fyrir atvinnulíf
á staðnum, enda væri ekki urn að ræða fjárskuldbind-
ingar sem fælu í sér þunga byrði fyrir sveitarfélagið né
væru til langs tíma. Dómarinn taldi einnig að líta bæri
til þess að H hefði um árabil veitt slíkar ábyrgðir og
ekki væri séð að ábyrgðin væri þess eðlis að hún tor-
veldaði H framkvæmd meginverkefna sveitarfélagsins.
A grundvelli þessara forsendna féllst héraðsdómar-
inn á að H bæri einfalda ábyrgð á kröfu K.
Dómur Hæstaréttar
Dómi héraðsdóms var áfrýjað til Hæstaréttar af hálfu
H. K gagnáfrýjaði ekki dómnurn og fólst í því að unað
var við synjun héraðsdómara á því að um sjálfskuldar-
ábyrgð gæti verið að ræða. Var því eingöngu deilt um
það fyrir Hæstarétti hvort H bæri einfalda ábyrgð á
kröfunni eða ekki.
Hæstiréttur (4 dómarar af 5) hafnaði því að slík
ábyrgð væri til staðar. Rökin fyrir þeirri synjun voru
þessi:
„Samkvæmt 5. mgr. 89. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 8/
1986 getur sveitarstjórn „veitt einfalda ábyrgð til ann-
arra aðila gegn tryggingum sem hún metur gildar".
Þessurn áskilnaði unt tryggingar var ekki fullnægt í
umræddu tilviki. Voru því ekki lagaskilyrði til þess að
sveitarsjóður H... tækist á hendur einfalda ábyrgð á
skuld M... við stefnda (K). Af því leiðir að sýkna ber
áfrýjanda (H) af kröfum stefnda í málinu."
Einn dómari vildi fallast á niðurstöður héraðsdómar-
ans.
Tilgangur reglnanna í 4. og 5. gr. 89. gr.
sveitarstjórnarlaga
Af viðhorfi Hæstaréttar má ráða að skýra beri reglu
5. mgr. 89. gr. samkvæmt orðanna hljóðan. Fullyrða má
að hið sama á við urn 4. mgr. sömu greinar.
Það er í samræmi við tilgang þessara reglna sem eru
nýmæli í sveitarstjórnarlögum. Tilganginum er m.a.
lýst í skýringum í greinargerð sem fylgdi frumvarpi til
laganna er það var lagt fram á Alþingi. Þar kemur fram
að tilgangurinn er að forða sveitarstjórnum og sveitar-
stjórnarmönnum frá ásókn þeirra sem hafa með hönd-
um atvinnurekstur og viðskiptamanna þeirra í ábyrgð
sveitarfélaga. Er með lagaákvæðum þessum stefnt að
því að koma í veg fyrir að slíkar skuldbindingar tak-
marki möguleika sveitarfélaga til þess að framkvæma
lögboðin verkefni. Lagaákvæðum þessum er ætlað að
100