Sveitarstjórnarmál - 01.04.1994, Blaðsíða 37

HÆSTARÉTTARDÓMAR
Hæstaréttardómur um
ábyrgðarskuldbindingar
sveitarfélags
Viðar Már Matthíasson hrl.
Inngangur
Þann 21. janúar 1993 kvað Hæstiréttur
Islands upp dóm í málinu nr. 78/1990, en
í máli þessu deildu sveitarfélagið H og
kaupfélagið K um gildi ábyrgðarskuld-
bindingar sem sveitarfélagið hafði tekist
á herðar.
í dómi undirréttar og í dómi Hæstaréttar
var talið með þeim hætti sem síðar verður
lýst að H væri óskylt að efna ábyrgðar-
skuldbindingu þessa.
Niðurstaða máls þessa hefur að mínu
mati mikla þýðingu fyrir sveitarfélög á
íslandi, en eins og alkunna er hefur það lengi verið
tíðkað að sveitarfélög gengjust í ábyrgðir fyrir skuld-
bindingum einkum fyrirtækja og einstaklinga sem hafa
haft með höndum atvinnurekstur í sveitarfélaginu.
f þessari stuttu grein verður fjallað um dómsmál þetta
og þau lagaákvæði sem niðurstöður dómsins byggjast á.
Lagaákvæöi sem máli skipta
Þau ákvæði nýju sveitarstjórnarlaganna nr. 8/1986,
sem einkum koma til skoðunar hér, eru í VIII. kafla
þeirra, sem fjallar um fjármál sveitarfélaga, en ákvæði
þessa kafla öðluðust gildi þann 1. janúar 1987, sbr. !.
mgr. 121. gr. laganna.
I 4. og 5. mgr. 89. gr. sveitarstjórnarlaganna eru
svohljóðandi ákvæði:
„Eigi má binda sveitarsjóð við sjálfskuldarábyrgð á
skuldbindingum annarra aðila en stofnana sveitarfé-
lagsins.
Sveitarstjórn getur veitt einfalda ábyrgð til annarra
aðila gegn tryggingum sem hún metur gildar."
Málavextir
Hlutafélagið M starfaði í sveitarfélaginu H. M var í
hópi stærri vinnuveitenda í sveitarfélaginu og hafði
bæði iðnaðarmenn og verkamenn í vinnu.
Liðlega 10% vinnufærra manna f sveitar-
félaginu störfuðu hjá M á þeim tíma sem
hérskiptirmáli. M hafði m.a. viðskipti við
kaupfélagið K og hafði M vegna fjár-
hagsörðugleika stofnað til umtalsverðra
skulda við K. f byrjun maí 1987 ritaði K
bréf til M og upplýsti að skuldin væri þá
kr. 1.180.000.00. Minnt var á að gert hefði
verið ráð fyrir því að greiddar yrðu kr.
750.000.00 upp í skuldina með skulda-
bréfi til tveggja ára og að settar yrðu fullar
tryggingar fyrir greiðslu skuldabréfsins,
m.a. með sjálfskuldarábyrgð stjórnarmanna í hlutafé-
laginu. Þar sem þetta hafi ekki gengið eftir væri nauð-
synlegt að hefja innheimtu skuldarinnar. Viðbrögð M
voru þau að lofa greiðslu á kr. 200.000.00 upp í skuld-
ina og leita eftir því við H að veitt verði hreppsábyrgð
á skuldabréfi allt að fjárhæð kr. 600.000.00 til tveggja
ára sem gefið yrði út til K.
Á fundi í hreppsnefnd H þann sama dag, þ.e. þann 8.
maí 1987, var samþykkt að veita M „hreppsábyrgð fyrir
skuldabréfi fyrir allt að kr. 600.000.00“.
Skuldabréfið var gefið út þann 30. júní 1987 og árit-
aði sveitarstjóri það fyrir hönd H um sjálfskuldarábyrgð
hreppsins. Fjárhæð skuldabréfsins var reyndar kr.
700.000.00 og var sú fjárhæð bundin lánskjaravísitölu
og með tíðkanlegum vöxtum. Skuldabréfið var afhent
sem innágreiðsla upp í skuld M við K.
Fjárhagsörðugleikar M leystust ekki með þessu. Fé-
lagið fékk greiðslustöðvun þann 7. október 1988 og var
bú þess tekið til gjaldþrotaskipta þann 9. febrúar 1989.
Skuldin samkvæmt skuldabréfinu greiddist ekki
(einungis u.þ.b. kr. 41.000.00 höfðu greiðst inn á
skuldina) og krafði K nú H um greiðslu allrar skulda-
bréfsfjárhæðarinnar með verðbótum og vöxtum. H
synjaði um greiðslu með tilvísun til framangreindra
99