Helgafell - 01.06.1942, Síða 100

230
HELGAFELL
á hún að geta tamið sér meiri hagsýni í frá-
sögn og hentugra byggingarlag í samningu.
Þó að smásögur Hans klaufa, A ba\ við
tjöldin, séu fæstar veigamiklar að efni, og
vandalítið að finna að vinnubrögðum höfundar
í einstökum atriðum, bjóða þær af sér svo ó-
venjulega góðan þokka, að Jesandanum finnst
hann vera í notalegum félagsskap, meðan hann
blaðar í þeim, og ég held, að hann verði þess-
arar tilfinningar eins var fyrir því, þótt hann
viti ekki, að þær eru eftir Harald A. Sigurðs-
son, skopleikaskáld og leikara, einn hinn geð-
felldasta og skemmtnasta mann í viðkynningu.
Til þessa liggja þó engin dulræn rök, heldur
blátt áfram þær einföldu orsakir, að sögurnar
eru allar mannlegt og góðmannlegt ..léttara
hjal“, þar sem engin tilgerð kemst að, og all-
ur ,,klaufaskapur“ verður óvenju fyrirgefanleg-
ur. Sögurnar eru að vísu dapurlegar að efni,
flestar hverjar, en án allrar væmni, og við-
kvæmni að mestu, og hvarvetna örlar í þeim á
sjálfri lífsglettninni, án þess að vísu, að fyndni-
gáfa höfundar, sem hann reynir óneitanlega
töluvert til að koma á framfæri, nái sér veru-
lega niðri í einstökum atriðum. Augljósustu
veilurnar í frásögn höf. eru þær tvær, að hann
gerir allt of mikið að því að koma að alls kon-
ar skraddaraþönkum frá sjálfum sér, sem frem-
ur sjaldan hitta naglann á höfuðið, hvort sem
þeir eru fram bornir í gamni eða alvöru, og að
honum hættir mjög við því að halda áfram sögu
sinni eftir að henni er lokið. Er síðari villan
þó verri hinni fyrri. Einkum sárna lesandanum
þessi vinnubrögð í sögunni af ,,Drengnum litla,
sem dó“, því að öðru leyti vantar þá sögu ekki
mikið á það að vera ágæt. En fram hjá báðum
þessum skerjum er Hans klaufa vandalaust að
sigla, og því má vænta frá honum sérkennilegra
og snjallra smásagna, þegar minnst varir. Hann
á að halda áfram að skrifa.
Stefán fónsson nefnir smásögusafn sitt, ann-
að í röðinni, A förnum vegi, og hefur ekki
leitað langt yfir skammt að bókarheiti fremur
en söguefnum. Það má með sanni segja, að
engin stórvirki né listaverk liggi eftir Stefán
enn þá, en eigi að síður er hann þess verður,
að honum sé gaumur gefinn. Að undantekinni
fyrstu sögunni í þessu safni, lítt frumlegu og
þokukenndu líkingaævintýri um auð og fátækt,
mega allar sögurnar heita mjög sæmilegar á
íslenzkan mælikvarða og sumar í betra lagi, t. d.
Eins og maðurinn sáir — (þar sem klerklegt
launfaðerni söguhetjunnar er þó ódýrt og óþarft
,,list“bragð), og Að liðnum sólstöðum (þar sem
söguhetjan er að vísu óþarflega mælsk). í kafla
sögunnar af Jóni Jósefssyni, þar sem Jón er bú-
inn að fá þá flugu, að hann sé guð almáttug-
ur, koma lökustu eiginleikar drottins, eins óg
hann var kynntur oss á sokkabandsárum vor-
um, svo átakanlega og skoplega fram, að les-
andinn hlýtur að harma, að Stefán skyldi ekki
láta sér detta í hug að skrifa heilsteypta, stutta
sögu um það efni eitt saman. Stefán er sýnilega
glöggur og minnugur í bezta lagi á ýmislegt í
fari, tilsvörum og hugsunarhætti hins óbreytta
alþýðumanns, ekki sízt hins ,,óstéttvísa“ einka-
hyggjuöreiga, frænda Bjarts í Sumarhúsum, án
allrar stælingar. Ekki væri sanngjarnt, að eigna
höf. sjálfum viðhorf og skoðanir þessara kunn-
ingja sinna, en þó verður ekki annað séð, en að
traust hans sjálfs á trúnaðarmönnum stéttasam-
takanna á báða bóga sé af skornum skammti,
og hann um það. Hins vegar er það að líkind-
um af því, að honum hefur láðst að greina
nógu skilmerkilega á milli sjálfs sín og þess
sögumanns síns í Að \o\num sólstöðum, er á-
kaflegast deilir á ofríki og sérdrægni stjórn-
málaflokkanna, í ræðu, sem Þjóðveldisflokkur-
inn okkar sálugi hefði mátt vera þakklátur fyr-
ir í vor, að enginn getur ætlað annað en höf.
túlki þar sínar eigin skoðanir, þótt svo sé vafa-
laust ekki.
Það leynir sér ekki, að Stefán er þó nokkru
skyni gæddur á kýmni lífsins, og gætir þess í
vali og meðferð söguefna, en ekki • ávallt af
fullu öryggi í meðförum. Hann á sem sé í
fórum sínum þrjár harla mikilsverðar rithöfund-
ardyggðir, frásagnarhæfileika, eftirtektargáfu og
gamanskyn, en veilurnar í fari hans eru líka,
ef til vill einkum þær, að engin þessara höfuð-
dyggða nýtur sín enn til fulls í sögum hans, og
sfzt allar samanlagðar.
Stefán hefur fengizt töluvert við söngva- og
sagnasmíð fyrir börn og unglinga. Ég er
hræddur um, að hann verði að slíta sig frá
því óeigingjarna starfi, ef það á ekki að spilla
og drepa á dreif, meira en orðið er, þeim hæfi-
leikum, sem hann hefur til að verða vel
liðgengur rithöfundur fyrir fullorðna lesendur.
Þetta er fjarri því að vera mælt af nokkurri lít-
ilsvirðingu á þörfum ungu kynslóðarinnar né
þeim, sem fyrir hana vilja vinna, heldur vegna
þess, að aðhald af hálfu hinna ungu lesenda
og þeirra, sem ættu að gera kröfur fyrir þeirra
hönd, er of slælegt til þess að slík ritstörf geti
verið æskilegur undirbúningur fyrir ,,alvöru-