Stígandi - 01.01.1944, Blaðsíða 82

80
UM BÆKUR
STÍGANDI
en nú er hún fyrir nokkru komin öll
út. Þetta er löng saga, eða rösklega
þúsund blaðsíður að lesmáli. Það
kann að virðast borið í bakkafullan
laekinn að segja meir frá þessari bók
en orðið er, því að hún hefir farið
sigurför jafnt meðal lesenda sem rit-
dómara. Og hvernig er þá þessi
skáldsaga, sem svo mikið er látið af,
og hvers vegna er svo mikið létið
af henni?
Gengi sitt mun hún eiga fyrst og
fremst því að þakka, að hún flytur
mjög ákveðinn boðskap, boðskap,
sem á hljómgrunn í hjörtum allra,
hvort sem þeir viðurkenna það eða
ekki, boðskap samúðar, miskunn-
semi og kærleika, þetta, sem mað-
urinn þráir heitast og treður þó
mest fótum. Þetta veganesti leggur
höfundurinn auðvitað til. En ís-
lenzkum lesendum, mörgum hverj-
um, mun ekki þykja sá bitinn
óbragðljúfur, sem þýðandinn hefir
stungið í ferðamal sögunnar, áður
en hún lagði leið sína meðal þeirra.
Eg á hér við íslenzkan búning henn-
ar. Þessu hefir verið hrósað allmjög,
en lítill staður færður. Hér skulu
því nokkur dæmi nefnd til gamans
og fróðleiks.
Það, sem á hversdagslegu máli
heitir að lykta út í loftið, er á máli
þýðanda aö viðra nösum; féfasti
bóndinn er ekki kallaður aurasár,
heldur álnasár; það, sem við köll-
um að humma við, fellur í löð sagn-
arinnar að kæma við; fjaðrapenna
kallar þýðandi skriffjaðrir, ólíkt stíl-
hreinna orð; húsagarður kallast
hlaðgarður, en tré, er þar vex, hlað-
meiður, hvort tveggja prýðileg orð;
stirður af elli verður ellistirður; hið
algenga orðatiltæki að mæla eitt-
hvað kuldalega verður hjá þýðanda
að mæla kaldróma, og er það enn 1
næmari tjáning; stundum er málið
mjög lýsandi: „Björkina laufgaði í
Bjarnardals-hliðum, og sumarfugl-
arnir svifu yfir engjum“; eða:
„Gamli-Dagur vék sér hægt í áttina
að hlóðinni og horfði þangað. Það
brast einhvers staðar í stoð — eins
og verður stundum í gömlum húsum
— undan veðrabrigðum; eldurinn
saup hveljur og svalg*) loftið. Ann-
ars var allt hljótt." Og enn: „Fiðla
hafði hljóðnað með hvínandi, sáru
kveini. Allt steinhljótt í einum svip.
En í eyrum Aðalheiðar hélt dans-
glaumurinn áfram, — og fiðluym-
urinn lá enn í Ioftinu, — lifði af
sjálfum sér, — án hljóðfæris, — án
fiðlara, — lék endalaust og lifði“. —
Skal þetta látið nægja um stílfar
og orðfærni þýðandans.
En hvað er þá að segja um sög-
una sjálfa? Framsetning efnis er
þannig, að venjulegur lesandi les
hana sér til ánægju, og boðskap sinn
flytur hún á þá lund, að ekki fer
hann fram hjá athyglinni. Hvort
tveggja er augljós kostur. Hins veg-
ar er inntak boðskaps sögunnar
slikt, að vandfarið er með, svo að
ekki bregði til væmni, og ekki trútt
um, að svo verði. I heild virðist 1.
bindið bezt, enda þar mest Iýst
Gamla-Degi, lang-þróttmestu per-
sónu sögunnar. I síðari bindunum
er Aðalheiður Barre aðalsöguper-
sónan og talsvert Yngri-Dagur, en
hvoruga persónuna virðist höfundur
hafa getað telgt til fulls í hendi sér,
svo að nokkuð kæmi til jafns við
höggmvnd Gamla-Dags.
Prentun og frágangur bókarinnar
eða bókanna er allur hinn vandað-
asti, og prófarkalestur trúlega af
hendi leystur. Br. S.
*) Leturbr. mín. Br. S.