Stígandi - 01.07.1944, Blaðsíða 18

176
KVIKMYNDIR. . . .
STÍGANDI
framfara í heiminum. (E. t. v. væri æskilegt, að samkomulag
næðist um alþjóðasamtök, er settu menningarlega lágmarkskröfu
um kvikmyndagerð.)
Þess verður vafalaust langt að ltíða, að allt ljótt og fánýtt liverfi
úr lífi mannanna. Og fyrr má eigi búast við að það hverfi úr kvik-
myndunum. Til beztu kvikmynda teljast sumar þær, sent gleggst
endurspegla mannlífiið — með kostum þess og löstum. Nú á dög-
um eru kostir og lestir orðnir afstæðir, eins og svo margt annað.
Áhorfandinn er settur í mikinn vanda, er greina skal afstæði góðs
og ills, stundum í skjótri svipan. Hann þarf bæði að hafa til
brunns að bera dómgreind og lífsreynslu. Hvors tveggja má ætlast
til af hinum fullorðnu, en hreint ekki af öllum hinum áhorfend-
unum, börnum og unglingum. Misnotkun á sér stað. Sams konar
kvikmyndir hæfa ekki jafnt börnum og fullorðnum fremur en svo
margt annað. Staðreyndin er óhrekjanlega sú, að yfirgnæfandi
meirihluti þeirra mynda, sem íslenzk (og líklega erlend) kvik-
myndahús sýna, sjá börn og unglingar jafint sem fullorðnir. Meira
að segja ótrúlega ung börn. Sú ráðstöfun er hvergi nærri fullnægj-
andi, að barnaverndarnefndir banni börnum aðgang að morð-
myndum. í fyrstu skiptin sjá börnin e. t. v. í fylgd með foreldrum
eða systkinum svokallaðar barnamyndir, sem margar hverjar eru
góðar, en skortir skýringar. Skemmtunin þykir harla góð. Er
börnin stálpast, og jafnvel eftir fáein skipti, færa þau sig smátt og
smátt upp á skaftið og vilja „fara í bíó“ án tillits til myndarinnar,
sem sýna á. Þá er ekki öllum börnum haldið aftur. Þau sjá og
heyra margt, sem ruglar þau: Mál, sem þau skilja ekki. Hraða at-
burði, sem æsa. Hinn dýrmæti hæfileiki, ímyndunaraflið, lendir
þráfaldlega á villistigum. Efitirlíkingargáfan fær ærið að starfa, án
tillits lil þess, livort fordæmin eru ill eða góð. Afleiðingin: barnið
kemst úr eðlilegu jafnvægi, sem með nógu mörgum endurtekn-
ingum getur leitt til óþægðar og ófyrirleitni, en aukið á ef fyrir
er. Þannig skapast það ástand, að eitthvert máttugasta hjálpartæki
í þágu uppeldis verður til að torvelda starf presta, kennara, for-
eldra og annarra uppalenda.
Sízt ber að lá börnum, þótt sólgin verði þau í kvikmyndir. Hitt
er óhæfa, að leyfa þeim of ungum að komast í kynni við myndir,
sent ætlaðar eru fullorðnum. Það er ekki nóg, að þau beri eitt-
hvað fróðlegt, eitthvað skemmtilegt úr býtum. Ef hinar neikvæðu
hliðar fyrirkontulagsins eru augljósar, verður að finna annað
betra. Og annað betra er fundið. Það eru fræðslu- og skemntti-