Fréttablaðið - 30.11.2013, Qupperneq 54

30. nóvember 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 54
Gunnar V.
Andrésson
gva@frettabladid.is
Símon
Birgisson
simon@frettabladid.is
Sædýrasafnið, Sædýra-safnið. Apar, ljón og ísbirnir, Sædýrasafnið.“ Þannig hljómuðu aug-lýsingar Sædýrasafns-ins á áttunda áratugnum
þegar starfsemi þessa sérstaka
dýragarðs stóð í blóma. Auk
þess að vera geysivinsælt meðal
almennings fjármagnaði safn-
ið rekstur sinn með því að fanga
háhyrninga og selja í erlenda
dýragarða. Þannig rekur Keiko
uppruna sinn til Sædýrsafnsins í
Hafnarfirði.
Það var Jón Kr. Gunnarsson
sem stofnaði Sædýrasafnið 1969
ásamt félögum í Hjálparsveit
skáta í Hafnarfirði. Ragnhild-
ur Jónsdóttir, dóttir hans, seg-
ist nánast hafa alist upp í garð-
inum en hún hefur ekki heimsótt
svæðið síðan Sædýrasafninu var
loka árið 1987. Hún féllst á að
heimsækja garðinn ásamt blaða-
manni og rifja upp sögu hans en
Sædýrasafnið hefur aftur komist
í umræðuna vegna háhyrningsins
Tilikum sem varð þremur þjálfur-
um að bana og leikur aðalhlutverk
í myndinni Blackfish.
Ævintýraleg aðsókn
Sædýrasafnið var neðarlega
í Holtinu í Hafnarfirði gegnt
Álverinu. Fólk tók strætó upp
á Holtið og labbaði svo niður að
safninu. „Stundum var samt ófært
upp á Holt og ég man að pabbi
labbaði einu sinni úr miðbænum
upp í garðinn til að gefa dýrunum
á jóladag. Þau þurftu jú að fá að
borða eins og aðrir,“ segir Ragn-
hildur á leiðinni að garðinum.
Það hefur margt breyst. Byggð-
in er orðin þéttari og golfvöllur-
inn hefur breitt úr sér. Þegar
golfklúbburinn Keilir stækkaði
tók hann nokkur af gömlu húsum
Sædýrasafnsins í notkun. Bygg-
ingin þar sem háhyrningarnir
voru geymdir og stundum hafð-
ir til sýnis og ísbjarnargryfjan
eru nú púttvellir. „Það hefur svo
mikið breyst,“ segir Ragnhildur.
Það eru ein 25 ár síðan hún kom
hingað síðast. Nú elta menn hvíta
golfbolta en þá mátti sjá hreindýr
og geitur á beit, ísbirni og ljón.
Inni í gömlu háhyrningabygg-
ingunni eru nú skrifstofur og pútt-
völlur. Þarna var Tilikum hafður
til sýnis og líklega dvaldi Keiko
þar um stund áður en hann var
seldur í erlendan dýragarð. „Ég
man nú lítið eftir þeim, allavega
ekki svona með nafni,“ segir
Ragnhildur og hlær. Hún segir
að háhyrningarnir hafi dreg-
ið að fjölda gesta. Þó ekki eins
marga og tígrisdýrin sem voru
til sýnis í safninu um hálfs árs
skeið. „Það komu tugþúsundir til
að berja tígrisdýrin augun. Þetta
var algjört einsdæmi á Íslandi á
þeim tíma og örugglega enn þann
dag í dag.“
Aðsókn að safninu var oft með
ólíkindum. Stundum heimsóttu
milli 60 og 90 þúsund manns safn-
ið á ári þegar Íslendingar voru
talsvert færri en í dag.
Leifar af apaskít
Í einu af útihúsunum sem golf-
klúbburinn Keilir notar nú sem
verkfærageymslu eru enn skýr
ummerki um dýragarðinn. Þarna
voru ljónin til sýnis og aparnir,
sem vöktu mikla kátínu gesta.
Óskar Kristinsson, starfsmaður
Keilis, tekur á móti okkur. Hann
bendir glettinn upp í loft á gaml-
ar minjar. „Þetta er apaskítur
sem þeir hentu upp í loft og fest-
ist og er þarna enn í dag,“ segir
hann. „Við höfum ekki kunnað við
að hreinsa hann. Þetta eru forn-
minjar.“
Frá apahúsinu löbbum við að
ísbjarnargryfjunni. Ragnhildur
segir að virtur landslagsarkitekt
hafi verið fenginn til að teikna
hana upp. Þarna gat fólk horft
á ísbirnina en í dag hefur verið
fyllt upp í gryfjuna. „Ísbjarnar-
gryfjan þótti ein sú besta í Evr-
ópu, kannski fallegust líka,“ segir
Ragnhildur og hallar sér fram á
handriðið og lokar augunum. Eitt
augnablik er líkt og garðurinn
lifni aftur við. Svo minnir rokið
okkur á hvar við erum. Á slóðum
minninga um liðna tíð.
Dásamlegt umhverfi
Við yfirgefum garðinn og setj-
umst niður í Hellisgerði þar sem
Ragnhildur rekur miðstöð fyrir
álfa og huldufólk. Þar flettir hún
stóru albúmi, myndum úr sögu
garðsins. Sérstaka athygli vekja
háhyrningarnir og auðvitað
Þurfum á dýragörðum að halda
Faðir Ragnhildar Jónsdóttur stofnaði Sædýrasafnið í Hafnarfirði þar sem háhyrningar, ísbirnir, apar, ljón og tígrisdýr
voru til sýnis. Segja má að Ragnhildur hafi alist upp á safninu. Hún segir dýragarða nauðsynlega til að auka virðingu fyrir
dýrunum og náttúrunni, dýrin séu sendiherrar sinnar tegundar.
BREYTTIR TÍMAR Nú er gamla apahúsið notað sem verkfærageymsla.TÍGRISDÝRIN SLÓGU Í GEGN Tígris-
dýrin voru aðeins til sýnis í stuttan tíma.
Á SLÓÐ MINNINGANNA Ísbjarnargryfjan er í dag púttvöllur.
HÁHYRNINGUR Í SÆDÝRASAFNINU
Myndin er tekin í kringum 1980.