Læknablaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 31

FRÆÐIGREINAR / FRÆÐILEG ÁBENDING
Mynd 2. Gerviþvagloka meö kraga umhverfis þvagrás,
pumpa ípung og belgur í kvið.
pumpan í pung en belgurinn í kviðarhol ofan lífbeins
(mynd 2). í virku ástandi er kraginn fullur af vökva
sem lokar þvagrásinni vegna vökvaþrýstings frá
belgnum. Þegar viðkomandi vill tæma blöðruna er
pumpan kreist og færist þá vökvinn frá kraganum lil
belgsins. Þvagrásin opnast og gefast nokkrar mínútur
til þess að tæma blöðruna, á venjulegan hátt eða með
einnota þvaglegg, áður en kraginn fyllist aftur. Mikil-
vægt er að setja aldrei þvaglegg án þess að kraginn sé
fyrst tæmdur, ella er hætta á að skaða þvagrásina og
gervilokuna. Þarfnist sjúklingur þess að hafa inni-
liggjandi þvaglegg er nauðsynlegt að taka pumpuna
úr sambandi. Það er gert með því að kreista pump-
una og þrýsta á lítinn hnapp áður en hún fyllist aftur.
Þessi hnappur finnst við þreifingu ofarlega og fram-
anvert á pumpunni. Við það fyllist þvagrásarkraginn
ekki aftur fyrr en þvagleggurinn hefur verið fjarlægð-
ur og pumpan kreist að nýju.
Óstarfhœf þvagrás: Ef nema þarf þvagrásina á
brott eða ef hún verður óstarfhæf vegna sjúkdóma
eða áverka kemur til greina að loka blöðruhálsinum
endanlega. Þvagblaðran er nýtt áfram og settur er á
hana ventill til húðar eða nafla. Hægt er meðal ann-
ars að gera slíkan ventil úr botnlanga sem frátengdur
er ristli, æðastilkur varðveittur og botnlanginn hafður
opinn í báða enda. Nærendinn er tekinn út á kvið-
vegg eða í botni naflans en fjærendinn tengdur
blöðru með einstefnuloka á svipaðan hátt og þvag-
leiðari tengist blöðrunni (myndir 3a og b). Með því
móti lekur þvag ekki til baka en þvaglegg er rennt í
hvert sinn sem tæma þarf blöðruna.
Þvagveita
Bríckers blaðra: Ef fjarlægja þarf þvagblöðru til
dæmis vegna krabbameins er hefðbundið er að veita
þvaginu út á kviðvegg í gegnum smágimisbút. Þessi
aðferð er kennd við Eugene M. Bricker sem lýsti
þessari aðgerð fyrir hálfri öld og er hún í daglegu tali
kölluð Brickers blaðra (2). í raun er ekki um blöðru
að ræða heldur millistykki með stómíu sem veitir
þvagi beint út í utanáliggjandi poka (myndir 4a og b).
Þessi aðferð er enn í fullu gildi og hefur staðist tímans
tönn sakir einfaldleika og öryggis. Galli þessarar
aðferðar er fyrst og fremst lfkamslýti sem hlýst af
stómíu en einnig er frítt bakflæði til nýrna sem getur
sýkt og skaðað nýrun til lengri tíma litið.
Fyrr á öldinni var talsvert um það að þvagi væri
veitt beint inn í ristilinn (uretero-sigmoidostomy) og
Mynd 3a. Botnlangi
tengdur á milli blöðru og
nafla.
Mynd 3b. Botnlangi
frátengdur ristli, opinn í
báða enda, á œðastilk.
Læknablaðið 2000/86 181