Læknablaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 68

SMASJAI N
Kynferöisofbeldi
vaxandi vandamál
Samkvæmt tölum frá Sameinuðu
þjóðunum lendir ein af hverjum fimm
konum í heiminum í því á lífsleiðinni að
vera nauðgað eða að reynt sé að nauðga
henni. Pessar tölur koma fram í skýrslu
SÞ um ástand fbúa heimsins árið 2000.
Tölurnar benda einnig til þess að
vandamálið sé vaxandi, þrátt fyrir yfirlýst
markmið SÞ að berjast gegn hvers konar
kynferðisofbeldi. Opinberar tölur sýna
ekki nema hálfan sannleikann og afstaða
yfirvalda er víða talin ámælisverð. í
sumum fylkjum Bandaríkjanna telst
kynferðisáreiti fangavarða við kvenfanga
ekki glæpsamlegt. í Perú er fórnarlömb-
um nauðgunar í sumum tilvikum sjálfum
gert að birta árásarmanninum kæruna. í
Pakistan neitar lögreglan oft að skrá
nauðganir og dómari þar í landi vísaði
kæru frá þar sem hann taldi að fórnar-
lambið hefði ekki sýnt nógu mikinn
mótþróa. í sumum löndum snýst rann-
sókn nauðgunarmála fyrst og fremst um
það hvort fórnarlambið hafi verið hrein
mey fyrir árásina.
{ umfjöllun British Medical Journal
er sjónum meðal annars beint að
læknum og öðru heilbrigðisstarfsfólki
og möguleikum þess til að bæta ástand-
ið. Aukin umræða og upplýsingaflæði
er meðal þess sem talið er hjálpa til að
svipta hulunni af ástandinu eins og það
er og leiða í ljós að um alþjóðlegt
vandamál er að ræða. Einnig er fjallað
um þá kröfu ýmissa samtaka að fólk í
heilbrigðisþjónustu geti veitt fórnar-
lömbum kynferðisofbeldis ráðgjöf og
stuðning. Það getur skipt sköpum um
meðferð slíkra rnála og þar með líðan
fórnarlamba hvort þau fá fullnægjandi
læknisskoðun, hvort kostur er á sál-
fræðiþjónustu í kjölfarið og hvort
heilsugæslan fylgir því eftir að fórnar-
lömb ofbeldis komi í eftirskoðun og fái
viðeigandi aðstoð í kjölfar fyrstu
hjálpar.
BMJ 2000;321:1034-1035. (28. október)
882 Læknablaðið 2000/86
Einkavæðing engin lausn
„Ég er undrandi á allri þeirri umræðu hér á
landi sem er í gangi um einkavæðingu. Stór
hluti Islendinga virðist vera sannfærður um
að allt einkarekið sé betra en það sem er
ríkisrekið. Einkavæðing á sjálfsagt fullan
rétt á sér í mörgum greinum en ég hef vissan
fyrirvara á varðandi heilbrigðisþjónustu. Ef
við berum saman einkavæðingu í Sviss og
Bandaríkjunum annars vegar og almenna
kerfið á Norðurlöndum hins vegar þá held
ég að norræna heilbrigðiskerfið sé miklu
betra. Það býður upp á tiltölulega góða
þjónustu fyrir lágmarkskostnað. Auðvitað
er hægt að taka einhverja hluti úr þjón-
ustunni og einkavæða þá en hún verður ekki
einkarekin nema hún sé boðin út. Rekstur
bráðasjúkrahúss er til dæmis ekki hægt að
bjóða út á íslandi því það er enginn aðili hér
nógu stór til þess að geta hugsanlega tekið
að sér slíka þjónustu. Ef erlendir aðilar
myndu bjóða í slíka þjónustu yrðu þeir
fljótlega í jafnsterkri einokunaraðstöðu og
ríkisreknu heilbrigðisstofnanirnar eru nú.
Það er lítið vit í að bjóða út þjónustu sem
ríkið verður að bjóða upp á hvort sem er. í
fámennu landi eins og íslandi er einungis
hægt að bjóða út tiltölulega lítinn hluta af
læknisþjónustunni til einkaaðila, til dæmis
minni skurðaðgerðir á tiltölulega frískum
sjúklingum. Þær einkareknu stofnanir sem
stunda slíka starfsemi geta oft sérhæft sig í
mjög afmarkaðri þjónustu sem getur boðið
upp á (en tryggir ekki) góðan faglegan
árangur og hagkvæmni. En þessi starfsemi
er oft aðeins fyrir hendi á dagvinnutíma, en
er lokuð á kvöldin, á nóttunni og um helgar.
Ennfremur mennta eða þjálfa þessar stofn-
anir sjaldnast það starfsfólk sem þær þurfa á
að halda heldur geta boðið starfsfólki sem
hefur hlotið menntun og starfsþjálfun á
hinum opinberu spítulum betri kjör en það á
kost á á ríkisreknum sjúkrastofnunum, það
er oft dagvinnu án nætur- og helgidaga-
vaktaskyldu og hærri grunnlaun. Því er
samanburður á einkarekstri og rekstri
opinberra sjúkrahúsa, sem bjóða upp á
læknisþjónustu allan sólarhringinn, allan
ársins hring, bæði fyrir tiltölulega fríska og
eldri, oft óréttlátur. í Sviss fleyta einkarekin
dagssjúkrahús til dæmis rjómann ofan af
með því að meðhöndla nær eingöngu
sjúklinga sem lítil áhætta fylgir og þeim
fylgir einnig lítill kostnaður í opinberum
rekstri. Einkareknar stofnanir hafa víðast
hvar lítinn áhuga á sjúklingum sem mikil
áhætta fylgir og senda þá því gjarnan frá sér
til meðferðar á opinberum stofnunum sem
eiga og verða að sinna öllum sjúklingum
sem þurfa hjálp. Auðvitað má leggja þeim
einhverjar skyldur á herðar varðandi
móttöku bráðveikra eða varðandi þjálfun
starfsfólks en reynslan hefur víðast hvar sýnt
að einkarekstur sjúkrahúsa er afskaplega
dýr þjónusta hvemig sem á hana er litið.“
Nokkuö góð heilbrigðis-
þjónusta á íslandi
„Mér finnst umræðan í þjóðfélaginu gagn-
vart heilbrigðisþjónustunni vera ótrúlega
neikvæð. Ég er að vísu bara búinn að vera
hér á íslandi í nokkra mánuði eftir tveggja
áratuga fjarveru en ég hef samt haft tækifæri
til að kynna mér margt af þvi sem íslensk
heilbrigðisþjónusta hefur upp á að bjóða.
íslensk heilbrigðisþjónusta er ekki full-
komin, en ég álít að hún sé góð miðað við
hverju er eytt í hana. Það er að sjálfsögðu
hægt að bæta hana en ég held að það verði
ekki gert nema að litlu leyti með hagræð-
ingu. Það er tiltölulega vel farið með fé,
starfsfólk vinnur almennt vel, aðstaðan er
ódýr og lítil yfirbygging. Mér finnst það
talsvert áhyggjuefni hversu neikvæð umræð-
an í þjóðfélaginu er.“
-aób
Af samningaviðræðum LR og TR
RÉrr áður en blaðið fór í prentun hafði
Læknablaðið samband við Þórð Sverrisson
formann samninganefndar Læknafélags
Reykjavíkur sem á í samningaviðræðum við
Tryggingastofnun ríkisins. Hann sagði að
enn væru ýmis vandamál óleyst varðandi
greiðslur og umsamdar einingar fyrir árið
2000. Algerlega væri ósamið fyrir árið 2001.
Ekki er víst hvernig nýja sjúklingatryggingin
verður meðhöndluð í samningunum. LR
hefur sett fram hugmyndir en ekki fengið
viðbrögð við þeim enn. Ekki náðist í
Ingunni Vilhjálmsdóttur vegna samninga
sérfræðinga á sjúkrahúsum en vonandi
verður hægt að flytja jákvæðar fréttir af
þeim samningum í næsta blaði.
A