Læknablaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR / ERFÐAGREINING
Table 1. Results of auditory measurements of 15 patients with the diagnosis congenitat sensorineurat hearing loss (tCD ÍOH 90.5) participating in the study. All values are pure tone averages og 0.5,1 and 2 kHz. Hearing impairments is defined as >30 dB hearing toss.
Individual Left ear dB Right ear dB
i 108 102
2 55 57
3 103 107
4 105 102
5 53 57
6 110 95
7 86 86
8 90 95
9 38 42
10 77 73
11 103 107
12 98 102
13 110 113
14 50 47
15 85 85
vera af arfgengum toga í um 60-70% tilvika (4). Um
30% af arfgengri heyrnarskerðingu eru tengd ýmsum
heilkennum (syndromes), en 70% eru án nokkurra
annarra klínískra einkenna (5-7). Talið er að arfgeng
heymarskerðing án tengsla við heilkenni erfist í 75%
tilfella víkjandi, um 20-25% ríkjandi og í 1-5% tilvika
er um kynbundnar eða hvatberaerfðir að ræða (8,9).
Hvað varðar heyrnarskerðingu, sem kemur á efri
árum og er oft tengd umhverfisáhrifum, svo sem
hávaða eða lyfjagjöf, þykir sýnt að arfgengir þættir
koma þar einnig við sögu (10-12).
Pekking manna á arfgengum þáttum meðfæddrar
heyrnarskerðingar án tengsla við heilkenni hefur
aukist hratt á síðustu árum (5,6,9). Meingenaleit hjá
fjölskyldum frá öllum heimsins hornum hafa sýnt að
erfðabreytingar á tæplega 70 mismunandi litninga-
setum geta komið við sögu, þegar um er að ræða
heyrnarskerðingu án tengsla við heilkenni (13). Um
30 þeirra eru víkjandi set, önnur 30 eru ríkjandi, átta
eru á X litningi og tvö eru í erfðaefni hvatbera.
Sextán þessara gena hafa nú verið einangruð og
raðgreind og er hlutverk þeirra prótína sem genin
skrá mjög mismunandi (6,13). Þau geta verið hluti
jónarásar, utanfrumuprótín, frumugrindarprótín og
afritunarþættir, en nokkur þeirra hafa óþekkt
hlutverk.
Orsök arfgengrar heyrnarskerðingar án tengsla
við heilkenni er langoftast að finna í geni konnexíns
26 (Cx26), sem er staðsett á litningi 13qll (14-17).
Talið er að erfðabreytileikar í þessu geni valdi 20-
70% tilfella af meðfæddri heyrnarskerðingu (18-23).
Einn erfðabreytileiki er áberandi algengasta orsök
arfgengrar heyrnarskerðingar meðal Evrópubúa, en
það er Cx26 35delG (brottfall á niturbasanum gúanín
í stöðu 35 í geni Cx26) (18,19,24). Hjá ítölskum og
spönskum einstaklingum með heyrnarskerðingu af
völdum erfðabreytileika í Cx26 geni er þennan eina
erfðabreytileika að finna hjá um 85% (19). Hingað til
hafa uni það bil 35 erfðabreytileikar sem valda
heymarskerðingu fundist í Cx26 geni og er algengi
þeirra mjög mismunandi eftir þýðum (25).
Prótínið, sem Cx26 genið skráir, er ýmist kallað
konnexín 26 eða GJB2 (gap junction protein (32). Það
tilheyrir stórri fjölskyldu þróunarlega skyldra
himnuprótína og eru að minnsta kosti 16 mismun-
andi gerðir konnexína að finna í manninum (26,27).
Þau hafa þó öll svipaða byggingu og hlutverk. Sex
prótínsameindir konnexína tengjast sín á milli í
tvílagi frumuhimna og mynda sívalningslaga rás í
gegnum þær. Slíkar rásir eru kallaðar konnexón.
Konnexón geta ýmist verið samsettar úr einni gerð
konnexína (homeomeric) eða úr tveimur eða fleiri
mismunandi gerðum (heteromeric). Konnexón
tveggja aðliggjandi frumna tengjast síðan sín á milli
og mynda smárásir (gap junction channels) milli
frumna. Jónir og minni sameindir geta borist í
gegnum þessar rásir og koma þær þannig á mjög
nánum samskiptum frumnanna. Smárásirnar eru
ýmist opnar eða lokaðar og stjómast það af virkni í
efnaskiptum viðkomandi frumna (26,27). Nýlega
hefur verið sýnt fram á að erfðabreytileikar í genum
konnexína 30 og 31 geta einnig á svipaðan hátt og í
Cx26 orsakað heyrnarskerðingu án tengsla við heil-
kenni (28,29).
POU3F4 genið er staðsett á X-litningi, nánar
tiltekið Xq21 (30-32). Erfðabreytileikar í geninu eru
algengasta þekkta orsök heymarskerðingar sem
erfist kynbundið (32-34). Tölvusneiðmyndir af innra
eyra einstaklinga með heyrnarskerðingu af völdum
erfðabreytileika í POU3F4 hafa í sumum tilfellum
sýnt óeðlilega útvíkkun á innri heyrnargangi og við
skurðaðgerðir hefur komið í ljós hækkaður vökva-
þrýstingur í utanvessa (perilympha) og að ístað mið-
eyrans er gróið fast í sporgati (oval window) (30,35).
Prótínið POU3F4 er afritunarþáttur, sem tilheyrir
stórri fjölskyldu þróunarlega skyldra afritunarþátta,
sem nefnist POU, og er POU3F4 genið tjáð í mörgum
frumutegundum, þó einkum í taugavef (32).
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna hvort
og hvaða erfðabreytileikar í genum konnexíns 26 og í
POU3F4 gætu verið orsök heyrnarskerðingar hjá
Islendingum með meðfædda heyrnarskerðingu og án
tengsla við heilkenni.
Efniviöur og aöferðir
Úrtak: I samvinnu við Félag heyrnarlausra, Foreldra-
félag heyrnarlausra og Heyrnarhjálp var leitað eftir
þátttöku með því að senda út kynningarbréf. Allir
þátttakendur undirrituðu eyðublað um upplýst
samþykki. Alls fengust 15 þátttakendur, sem upp-
fylltu þau skilyrði að hafa meðfædda skyntauga-
heymarskerðingu (sensorineural hearing impair-
ment) af óþekktum toga (ICD 10 H 90.5) og að
heyrnarskerðingin væri staðfest með heyrnar-
mælingu hjá Heyrnar- og talmeinastöð íslands eða á
háls-, nef og eyrnadeild Landspítala Fossvogi.

834 Læknablaðið 2000/86