Læknablaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 60

UMRÆÐA & FRÉTTIR / NEYÐARMÓTTAKA
Gott að vera með frá upphafi
Ósk Ingvarsdóttir sérfræðingur í kvensjúk-
dómum og fæðingarhjálp er ein þeirra lækna sem
vinnur á Neyðarmóttöku vegna nauðgunar. Hún
sinnir þessu starfi til viðbótar við venjuleg störf sín á
Miðstöð mæðraverndar og eigin sérfræðistofu, en allir
læknar móttökunnar eru í fullu starfi annars staðar.
Hvað varð til þess að hún ákvað að gefa kost á sér til
starfa við Neyðarmóttökuna?
„Ég byrjaði strax og undirbúningur undir
stofnun móttökunnar hófst. Það kom til af því að
Guðrún Agnarsdóttir hafði samband við mig og
nokkra aðra lækna sem hugsanlega hefðu áhuga á
málefninu. Við hittumst veturinn 1992-1993 og
kynntum okkur það sem gert var á svipuðum
móttökum erlendis, til dæmis á Læknavaktinni í
Osló, sem var í mörgu fyrirmynd okkar móttöku.
Auk þess höfðum við skýrslu nauðgunarmála-
nefndar frá Alþingi til hliðsjónar. Við kynntum
okkur margvíslegt efni varðandi nauðganir og
nauðgunarmóttökur auk þess sem við bættum við
út frá eigin reynslu og hugmyndum. Þannig
lögðum við drögin að móttökunni, bæði okkar
starfi og væntanlegu samstarfi við aðrar stéttir.“
Var ekki gott veganesti að taka þátt í mótuninni?
„Jú, það var bæði góð og gagnleg reynsla.
Einkum vegna þess að þarna var farið af stað með
mál sem fékk góðan undirbúning og var skipulagt
frá grunni. Ég held að í mörgum þáttum
heilbrigðiskerfisins mætti taka þetta til fyrir-
myndar. Það var líka jákvætt og gagnlegt að geta
byggt á því að úttekl hafði verið gerð á mála-
flokknum, í þessu tilviki með viðamikilli skýrslu
nauðgunarmálanefndar."
Hafa hugmyndirnar staðist tímans tönn?
„Já, þessi móttaka er búin að margsanna sig,
það er engin spurning. Þær breytingar sem gerðar
hafa verið á móttökunni hafa átt rætur í mánaðar-
legum fundum allra starfsstétta sem vinna við
móttökuna. Þær koma saman og ræða mál sem
koma upp á og þær endurbætur sem þarf að gera.
Á þessum fundum er líka litið yfir farinn veg og
horft fram í tímann. Það er ekki algengt að starf sé
það vel skilgreint að ætlaður sé tími í þess konar
hluti. Á þennan hátt hafa agnúar verið sniðnir af
jafnóðum og hugmyndir komast á framfæri."
Finnst þér jákvœtt að vinna í teymi margra
starfsstétta?
„Já, að mörgu leyti held ég að við nýtumst vel
með þessari fyrirfram ákveðnu verkaskiptingu.“
Er álagið í þessum starfi meira eða öðru vísi en þú
átt að venjast?
„Oft er það meira og tvímælalaust annars eðlis.
Við vinnum með brotaþolum sem hafa orðið fyrir
alvarlegum glæp og maður kemst ekki hjá því að
komast í snertingu við þá miklu vanlíðan sem því
fylgir, þótt sem áhorfandi sé. Sumir eiga í ýmiss
konar öðrum erfiðleikum líka og það er auðvelt að
finna sig vanmáttuga. Við erum að sinna þessu
brotamáli og getum ekki gert allt. En það jákvæða
er að ef um annars konar erfiðleika er að ræða, þá
getur þessi reynsla brotaþolans og aðstoðin sem
hann fær oft orðið til þess að hann nái sjálfur að
vinna úr erfiðleikunum.“
Hvernig er með það sem nefiit er áhœttuhegðun?
„Oft er um áhættuhegðun að ræða, en það þarf
ekki endilega að vera að óeðlileg áhætta sé tekin.
Unglingar eru til dæmis alltaf að taka áhættu, sem
gefur þeim reynslu og þroska, en heimilar ekki
nokkrum að fara óboðinn inn fyrir þeirra
landamæri og brjóta á rétti þeirra. En þeir sem
lenda í nauðgunum eru oft ungir að árum og það
getur verið erfitt að horfa upp á þegar þeir verða
fyrir erfiðri reynslu sem getur haft áhrif á líf þeirra
seinna meir.“
Eru einhverjir hópar í meiri áhœttu en aðrir?
„Það virðist vera að fólk sem hefur lent í
áföllum af svipuðu tagi áður eða í æsku sé stundum
í meiri áhættu en aðrir. Þess vegna er mikilvægt að
beina einnig fræðslu til þessara hópa. Sjúklingar
með geðræn vandamál hafa sumir lent í erfiðri
reynslu einhvern tímann. Það getur verið skyn-
samlegt að fara með fræðslu inn á geðdeildir.
Einnig þarf að kynna málefnið betur fyrir þeim
sem vinna með þroskahefta, það er hvernig þeir
eiga að taka á svona málum ef grunur kemur upp
um nauðgun eða misnotkun."
Er fleira sem veldur álagi?
„Já, oftar en ekki verða nauðganir um helgar og
að nóttu til, og það eru auðvitað rask og álag út af
fyrir sig.“
Nú gegnið þið í raun tvöföldu hlutverki, að sinna
lœknisskoðun og réttarlœknislegri hlið starfsins. Þarf
að setja sig í ákveðnar stellingar þess vegna?
„Við verðum að vera gagnrýnni en ella, bæði í
skoðun og hugsun. Við getum þurft að standa fyrir
máli okkar fyrir rétti og gera grein fyrir þeim
ályktunum sem við höfum dregið, af skoðun,
viðtali og sýnatöku. Það þarf að gæta hlutleysis og
vera mjög nákvæmur, til dæmis í orðalagi og

876 Læknablaðið 2000/86