Læknablaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 37

FRÆÐIGREINAR / OFNÆMI OG ÓÞOL
Hafnarfirði til Mosfellsbæjar. Mtttakendur svöruðu
spurningum varðandi einkenni frá öndunarfærum og
hefur niðurstaða þess áfanga verið birt í Lækna-
blaðinu (17). I seinni áfanga rannsóknarinnar voru
800 einstaklingar úr fyrri áfanga valdir af handahófi
(random sample) og þeim boðið til sérstakrar
rannsóknar á Vífilsstaðaspítala. Tafla I sýnir úrtak og
heimtur úr þeim áfanga. Af þeim sem valdir voru í
úrtakið voru 56 fluttir af svæðinu og einn var látinn.
Af þeim 743 sem eftir voru tóku 567 (76%) þátt í
rannsókninni, þó að mismiklu leyti: 567 svöruðu
spurningalistum, 540 fóru í húðpróf, 521 gaf blóð til
rannsóknar á sértækum IgE mótefnum gegn
loftbornum ofnæmisvökum, 502 gáfu blóð til
rannsóknar á sértækum IgE mótefnum gegn fæðu-
tegundum, 535 gengust undir blásturspróf (spirome-
try) og 470 gengust undir auðreitnipróf á berkjum
(metakólínpróf). Niðurstöður úr nokkrum þáttum
annars áfanga könnunarinnar hafa áður birst í
Læknablaðinu (18-20).
Til að stækka hóp þeirra sem voru með einkenni
var einnig boðið til þátttöku þeim sem samkvæmt
fyrri áfanga könnunarinnar notuðu astmalyf, höfðu
fengið astmaköst eða höfðu vaknað á nóttunni vegna
mæði (symptomatic sample) en voru ekki í hópnum
sem valinn var af handahófi. Þátttaka úr þeim hópi
var 93% (tafla I).
Sparningalistar: Fyrir þátttakendur á öllum rann-
sóknarstöðunum voru lagðir samhljóða spurninga-
listar með 71 spurningu. Spurningalistinn var að
stofni til sniðinn eftir spurningum um berkjueinkenni
frá International Union Against Tuberculosis and
Lung Diseases (IUATLD) (21). I honum var spurt
um einkenni frá öndunarfærum, ættarsögu, um-
hverfisþætti og tengsl þeirra við einkenni. Einnig var
spurt um atvinnu, menntun, heimilishagi, matar-
venjur og sjúkdómseinkenni tengd mat, reykinga-
venjur, lyfjanotkun og læknisþjónustu. Hér á landi
voru auk þess lagðar fyrir spurningar, sem áður
höfðu verið notaðar við rannsóknir á bænda-
fjölskyldum. Spurt var um snertingu við heyryk og
hugsanleg einkenni af því. Niðurstöður úr þeim þætti
er varðar ofnæmi fyrir heymaurnum Lepidoglyphus
destructor og einkenni af heyryki hafa áður verið
birtar (22). Auk þess voru í íslensku útgáfunni
spumingar um lyfjaóþol (20), ofsakláða, ofsabjúg,
barnaeksem, mígreni og sóra. Sérþjálfað starfsfólk
lagði spurningar fyrir þátttakendur.
Ofnæmisrannsóknir: Allir rannsóknaraðilar í
ECRHS rannsókninni notuðu sömu ofnæmisvaka
við húðprófin. Þeir voru fyrir köttum, rykmaurum
(D. pteronyssinus), vallarfoxgrasi, birki, Cladospor-
ium herbarum, Alternaria og þremur erlendum
gróðurtegundum (ohve, common ragweed og Parie-
taria judaica).
Hverjum rannsóknaraðila var frjálst að velja þrjá
ofnæmisvaka sem voru taldir hafa sérstaka þýðingu á
Table 1. Study populations and response rates.
Random sample Symptomatic sample
n=800 n=90
Answered questionnaire 567 84
Underwent skin prick test 540 80
Spirometry 535 80
Total and specific IgE (airborne allergens) 521 79
Specific IgE (food panel) 502 78
Underwent metacholine test 472 70
þeirra svæði. Við völdum ofnæmisvaka frá hundum,
hestum og heymaur (Lepidoglyphus destructor).
Húðpróf voru gerð í samræmi við forskrift ECRHS
(23-24), með sérstökum lensum (Phazets frá
Pharmacia Diagnostics AB, Uppsölum). Þær eru
með áföstum ofnæmisvökum á oddunum. Við prófun
fyrir heymaurnum var þó notuð glýserínlausn frá
Allergologisk laboratorium í Danmörku. Lensur
fyrir jákvætt viðmið voru með histamín á oddi en
lensur fyrir neikvæð viðmið voru með hreina odda.
Reyndir hjúkrunarfræðingar gerðu öll húðprófin.
Lesið var af prófunum eftir 15 mínútur. Línur voru
dregnar með sérstökum penna kringum hverja
svörun (wheal reaction) og hún færð yfir á sérstakt
eyðublað með glæru límbandi. Svörunin var metin
þannig að lengsti ás hennar (a) var mældur og lengsta
hornrétta lína á hann (b). Stærð svörunarinnar var
(a+b)/2, að frádreginni stærð neikvæða viðmiðsins.
Húðsvörun >1 mm taldist jákvæð og þeir höfðu
jákvæð húðpróf sem voru með eina eða fleiri
húðsvörun jákvæða (19). Útiloka varð þrjá
þátttakendur vegna neikvæðrar histamínsvörunar.
Sermi var geymt við -20°C og sent til Pharmacia í
Uppsölum til mælingar á sértækum IgE mótefnum
með CAP aðferð fyrir köttum, vallarfoxgrasi, birki,
rykmaurum og Cladosporium (25). Einnig voru
sértæk IgE mótefni mæld fyrir fæðupanel (eggjum,
mjólk, hveiti, soja, jarðhnetum og þorski)
(Pharmacia CAP System, MultiCap fx5, Pharmacia
and Upjohn Diagnostics, Uppsölum). Þegar þetta
próf var jákvætt voru IgE mótefni mæld fyrir
einstökum fæðutegundum, samtals hjá 20 einstak-
lingum úr hópnum sem valinn var af handahófi og
fjórum úr hópnum sem valinn var vegna einkenna frá
öndunarfærum. Mörk jákvæðra prófa voru sett við
0,35 kU/L (26).
Blásturspróf: Við blásturspróf var notaður
tölvustýrður öndunarmælir (Sensor Medics 2450,
Anaheim CA, USA). Við prófið önduðu þátt-
takendur að sér eins og þeir gátu og síðan frá sér eins
og þeir gátu. Prófið var gert fimm sinnum og besta
gildi FEV1,0 /FVC (forced expiratory volume in one
second/forced vital capacity) notað við úrlausnir.
Prófinu var frestað ef viðkomandi hafði reykt innan
klukkustundar, tekið lyf innan fjögurra klukku-
stunda eða ef hann hafði einkenni um kvef.
Berkjuauðreitni: Berkjuauðreitni var mæld með
Læknablaðið 2000/86 853