Læknablaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 46

FRÆÐIGREINAR / HEILKENNI SJÖGRENS
Table III. Demographic characteristics of the random sample which was retrieved by
Statistics lceland.
Reykjavík, years
40-49 70-75
Total ______
Reykjavík 40-49
Akureyri, years
Total
Akureyri
Men 93 74 167 76 57 133 300
Women 74 92 166 82 73 155 321
Total 167 166 333 158 130 288 621
Table IV. The response rate by age, sex and areas.
Reykjavík, years 40-49 70-75 Total Reykjavík Akureyri, years 40-49 70-75 Total Akureyri Total Átta bréf komu endursend með pósti, fjögur vegna rangs heimilsfangs í þjóðskrá, ættingjar tveggja
Sex Male 61.3% 71.6% 65.9% 72.4% 89.5% 79.7% 72.0% einstaklinga tilkynntu að þeir væru þess ekki megnugir að taka þátt í rannsókninni og tveir
Female 59.5% 78.3% 69.9% 79.3% 86.3% 82.6% 76.0% einstaklingar neituðu þátttöku. Eitt hundrað fimmtíu
Total 60.2% 75.3% 67.9%* 75.9% 87.7% 81.3%* 74.1% og þrjú bréf skiluðu sér ekki eða 25% útsendra bréfa.
1 Statistical differences between response rate in Akureyri and Reykjavik (p<0.001).
hærra á Akureyri (81%) en í Reykjavík (68%;
p<0,001). Marktækt hærra svarhlutfall var einnig
meðal eldri einstaklinga (81%) miðað við yngri
hópinn (68%; p<0,001). Þessi munur, það er svarskil
miðað við aldur, var hins vegar ekki marktækur
innan hvors svæðis fyrir sig. Skilahlutfall kynja var
svipað í báðum aldurshópum á hvorum búsetu-
staðnum. Meðalaldur þeirra sem svöruðu í hvorum
hópi fyrir sig var hinn sami á báðum landssvæðum,
eða 44 ár og 72 ár.
samanber EEC skilmerkin fyrir Sjögrens (25).
Samanbitrðarhópur: Til samanburðar voru valdir
jafnmargir einstaklingar af sama kyni og aldri og í
skoðunarhópnum, sem sögðust hvorki finna fyrir
augnþurrki né munnþurrki, það er þeir sem svöruðu
öllum spurningum 1-8 neitandi og spurningu 9
játandi. Viðmiðunarhópurinn var eingöngu skoðaður
með Schirmer-1 prófi og munnvatnsrennslismælingu
á sama hátt og lýst er að ofan.
Reikniaðferðir: Urvinnsla var gerð í Excel
töflureikni. I rannsókninni er algengi metið í hópi
sem er samsettur úr fleiri en einu þýði og er úrtak
tekið úr hverju þýði óháð hinu. Til að meta algengið í
samsetta hópnum er reiknað vegið meðaltal algengis
í hverjum hópi og er fjöldi í þýði notaður sem vog.
Þegar algengi er metið er notast við að mögulegar
útkomur hjá hverjum einstaklingi eru aðeins tvær.
Utkoman fylgir því Bernoullidreifingu, og fjöldi
jákvæðra einstaklinga í sýni fylgir happadreifingu
(hypergeometric distribution) og er það nýtt til að
reikna 95% öryggisbil. Til að meta hvort marktækur
munur sé á algengi milli tveggja hópa er notast við p-
gildi, sem mælir hversu miklar líkur eru á að hafna
tilgátu um að ekki sé neinn munur á hópunum ef
tilgátan er rétt. Ut frá þessu er p-gildið reiknað.
Marktæknimörk voru sett p<0,05.
Rannsóknarleyfi: Rannsóknaráætlun var sam-
þykkt af Siðanefnd Landspítalans (19.02.00) og
Tölvunefnd Dómsmálaráðaneytisins (02.03.00).
Niðurstöður
Stœrð úrtaks og skilatíðn: í úrtaki Hagstofu íslands
var alls 621 einstaklingur, 300 karlar og 321 kona
(tafla III). Úrtakið endurspeglar bæði aldur og
búsetu á landssvæðunum tveimur, miðað við faralds-
fræðilegt markmið rannsóknarinnar.
Samtals svöruðu 460 einstaklingar spurninga-
kverinu; 216 karlar og 244 konur, það er skilatíðnin
var 74% (tafla IV). Svarhlutfallið var marktækt
Niðurstöður úr spurningakveri: Marktækt fleiri
konur svöruðu játandi einkennum um augnþurrk
(29% á móti 13%; p<0,01) og munnþurrk (18% á
móti 7%; p<0,05) ef eingöngu var notast við spum-
ingarnar þrjár úr EEC skilmerkjunum (tafla V).
Konur svöruðu marktækt oftar játandi að þær hefðu
þurra húð (58% á móti 30%; p<0,001) og stoðkerfis-
verki (52% á móti 33%; p<0,01) miðað við karla.
Einkenni um munnþurrk og stoðkerfisverki voru
marktækt alengari hjá konunum á aldrinum 70-75 ára
miðað við yngri konurnar (tafla VI). Eldri karlar
svöruðu tveimur spurningum marktækt oftar játandi
miðað við yngri karla. Þeir höfðu oftar kyngingar-
örðugleika vegna munnþurrks (2% á móti 9%;
p<0,05) og þeir drukku oftar vökva á nóttunni (27%
á móti 7%; p<0,01). Ekki var munur á milli hlutfalls
jákvæðra svara meðal íbúa á Akureyri eða Reykja-
vík, hvort sem miðað var við aldur eða kyn, að
frátöldu því að konur á Reykjavíkursvæðinu áttu í
meiri erfiðleikum með að borða þurrt kex en konur á
Akureyri (39% á móti 22%; p<0,05).
Ef miðað er við fyrstu tvo liði evrópsku grein-
ingarskilmerkjanna fýrir heilkennum Sjögrens (tafla
II), svöruðu 108 (20,3%; 14,3-26,3%; 95% öryggisbil)
einstaklingar játandi einni eða fleiri spumingum um
augnþurrk (spurningar 1-3) og 75 (12,0%; 7,4-16,6%;
95% öryggisbil) einstaklingar svöruðu játandi einni
eða fleiri spurningum um munnþurrk (spurningar 4-
6). Samtals höfðu 42 einstaklingar, 31 kona og 11
karlar, bæði einkenni um augn- og munnþurrk eða
6,4% úrtaksins (2,8-10,0%; 95% öryggisbil)
Skoðunarhópur: Tuttugu og þrír einstaklingar
(3,2%; 0,6-5,8%; 95% öryggisbil), 17 konur og sex
karlar, svöruðu játandi öllum þremur aðalein-
kennum Sjögrens heilkennisins, það er slímhúða-
þurrk, verkjum og þreytu. Þessi einkenni voru
algengari hjá eldri konunum (11 á móti sex), en
jafnmargir karlar í hvorum rannsóknarhópnum
játuðu þessum þremur einkennum Sjögrens sjúk-
dómsins. Ekki var marktækur munur milli Reykja-
víkur og Akureyrar hvað þetta varðar.
862 Læknablaðið 2000/86